Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 36, Number 10, 1 October 2019 — He Kumu Lā'au Ho'okahi [ARTICLE+ILLUSTRATION]

He Kumu Lā'au Ho'okahi

Na Kalani Akana, Ph.D. Ua 'ōlelo 'ia e nā kūpuna, "He lā'au kūho'okahi, he lehua no Ka'ala," me he mahalo ala no nā po'okela, ka u'i, ke akamai. A i kēia manawa, hiki ke 'ōlelo 'ia pēlā no ke kumu lehua o Hilo me ka lehua o Waimea no ka mea ua kō iho nei ka 'ākūloia papahana ho'omākaukau kumu 'ōiwi ma lalo o ka World Indigenous Nations Higher Education Consortium (WINHEC) ma ka mahina aku nei. He ala 'ākūloia hou loa kēia, a 'o Kahuawaiola a me Kaho'iwai nā papahana mua 'elua. 'O Kahuawaiola, he papahana ho'omākaukau kumu ia ma loko o ke koleke 'ōlelo Hawai'i 'o Ka Haka 'Ula o Ke'elikōlani ma Hilo. He papahana kūmakahiki kēia ma ka pae mulipuka, ho'omaka ka pū'ulu hou i kēlā me kēia makahiki. Inā hoihoi ke kanaka e lilo i kumu a'o 'ōlelo Hawai'i, hiki iā ia ke noi ma Kēkēmapa a e 'āpono 'ia ana ma Pepeluali. 'Ekolu pale a puka me ka palapala hō'oia Indigenous Teacher Education. 'Onālaikiniko'iko'i 'elua no ka ho'ona'auao Hawai'i 'o ia ka laikini Kaia'ōleloKaiapuni Hawai'i a me Hawaiian Knowledge, a hiki nō ke loa'a pū nā laikini kula ha'aha'a a ma'i'o kula waena / ki'ekie.

Ma Kahuawaiola, e 'ike ana nā moho i ke kuleana nui o ke kumu no ka ho'ona'auao i ka lāhui no laila, 'imi ikaika lākou i ka 'ike a me ka mākau o ke kumu mākaukau. He kaiāulu a'o nō ho'i 'o Kahuawaiola e a'o, a'oa'o, a kāko'o piha i ko nā moho holomua. Wahi a Makalapua Alencastre, ka luna ho'olauka'i no Kahuawaiola, " 'O ka puka lanakila ko'iko'i loa 'o ia ke komo piha, ke ku'upau a me ka ho'okō 'oia'i'o o kēlā me kēia moho Kahuawaiola e lilo i kumu mauli ola Hawai'i." 'O Makalapua, Keiki Kawai'ae'a, Noelani Iokepa-Guerrero a me Kananinohea Māka'imoku nā kumu o Kahuawaiola. Kōkua 'ia ka papahana e nā kumu kaiapuni a'o ma'i'o: Pele Harman (makemakika), Kameha'ililani Waiau (pilikanaka), Kēhau Kalili ('epekema), Kekoa Harman (puolo), a me Haunani Keamo (mākau kino). A kāko'o piha 'ia nā a'oākumu e nā kahu a'oākumu i ka ho ' oma ' ama ' a a ' o haumāna ma nā kula kaiapuni like ' ole okapae'āina. Pono nā kumu ma nā pae a pau (ha'aha'a, waena, ki'eki'e) a ma nā kula a pau loa- 'o ia ho'i, ma nā kula kaiapuni DOE a me nā kula ho 'āmana. Wahi a Alencastre, ma ko lākou nānā ' ana i nā kula no kēia makahiki kula nei, ua pono 'ekolu kumu kaiapuni ho'āmana ma ka mokupuni

'o Hawai'i me O'ahu; 'elua ma Kaua'i. Wahi a ke Ke'ena Ho'ona'auao (DOE) Hawai'i TATP (http://ohr.kl2.hi.us/ tatp/TATP_POST2.pdf) aia he 40 mau kūlana kumu e ho'opiha ai ma nā kula kaia'ōlelo a kaiapuni Hawai'i. No laila, inā ho'ohihi 'ia ka mana'o e lilo i kumu no kou kaiāulu e 'imi i ka 'ike komo ma ka pūnaewele. Hiki ke huli iā Kahuawaiola ma http://www.olelo.hawaii.edu/kwo/. ■

Nō kumu o Kahuawūiolū me nō hoa kōko'o o WINHEC ma Nolewai, 'Aukake 2018 - Photo: Courtesy