Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 39, Number 2, 1 February 2022 — Kolo Ka llo [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Kolo Ka llo

J HA'I MANA'O < ^ OPINION * m m

Na Ka'ula Krug I'ike 'ia nō ke kanaka o kekahi kuana'ike ma kona 'ano o ka mālama 'ana i ka aina a me ona mau waiwai. 'Elua wale nō koho, 'o ke kuana'ike aloha 'āina a i 'ole 'o ke kuana'ike na'i 'āina. 'O ko kākou po'e kūpuna, he po'e i aloha a mālama i ka aina e like me nā lāhui oiwi maoli o ka honua. Mai ō kikilo mai, ua noho pū 'o Kumulipo lāua 'o Pō'ele he kāne a he wahine a hānau ihola ka honua e ola ai kākou. Puka maila ka aina, nā holoholona, a me nā mea meakanu ma mua loa aku o ko kākou (po'e kānaka) puka 'ana. A'o mai 'o Kumulipo iā kākou, 'o ke kanaka ka muli, ka pōki'i, ke keiki ma'i lewalewa ma kēia lālani mo'oku auhau o ke ola. 'O ka aina a me ona mau mea ola, he kua'ana ia no kākou. 'O ke kuleana o ke kua'ana, ka mālama a ho'oulu pono 'ana i nā pōki'i. No ke kaikaina, 'o ka ho'olohe 'ana a me ka maliu 'ana i ka leo kua'ana kona kuleana no ka mea he leo makua ia. Ke kua'ana pono nei ko kākou mau kua'ana. Pehea anei ko kākou kaikaina 'ana? 'A'ole pēlā ka mo'olelo ko'ihonua o ke kuana'ike o ka po'e e like me ka 'oihana moku o ka pū'ali koa 'Amelika. He mau mo'olelo na'i honua ke 'ano. Hana 'ia ka honua e na'i ai a e alaka'i ai ke kanaka no ka mea ua hana 'ia ka honua no ke kanaka a hana 'k h-an*b-* o nnhn lnna m, l..m r, lm Kr,m.,

Kinohi, ua hana ke Akua i ka mahina'ai 'o 'Edena nona nā meakanu a me nā holoholona a pau o ka honua. A laila hana akula 'o Iehova iā 'Adamu ma ke aka like o ke Akua. A ho'onoho 'ia 'o 'Adamu he kahu o ka mahina'ai a kapa akula 'o ia i nā inoa 0 nā holoholona a me nā meakanu. Me he mea lā, ho'ākua 'ia ke kanaka ma kēnā mo'olelo. 'O ka ho'omaka 'ana ia o ke kuana'ike a me ka nohona 'aiā. 'A'ole ma'ema'e iki ka mo'olelo o ka 'oihana moku a me 'Amelika ma Hawai'i nei. I ka makahiki 'umi kūmāwalu kanahiku kūmālima, ua 'āpono 'ia ke Ku'ikahi Pāna'i Like. I ku'ikahi ia e 'ae ana i ke komo 'ana o ka 'oihana moku i Pu'uloa e ho'okumu ai i ke kahua pu ali koa nāna i ho'ohaumia ihola i ke alahula i aloha nui 'ia e nā kūpuna. 'O ko ka 'oihana moku kū 'ana i Pu'uloa ke kumu i maluhia ai ke Kōmike Palekana i ko lākou ho'okahuli 'ana i ke aupuni mō*ī Hawai'i a pae ihola ka USS Bosetona i Honolulu. 'O ka pu ali koa wale nō ke kumu 1 lele ai ke Kepanī i 'ane'i e ho'opahū ai iā Pu'uloa i ka makahiki 'umi kūmāiwa kanahā kūmākahi. Ma ia makahiki like nei nō i ho'omaka ai ko ka 'oihana moku ho'oma'ama'a 'ana ma Kaho'olawe. 'O nā wahi e a'e a pau i noho hewa 'ia e ka puali koa, ua pahu'a. 'O Pōhakuloa 'oe, 'o Mākua 'oe, 'o Helemano 'oe, 'o Kapūkakī 'oe, a nui hou aku. 'O ke kanaka aha ke kanaka e 'ae ana i ka ho'ohaumia 'ia o ka wai no ka mālama 'ana i ka "maluhia aupuni"? 'O ke kanaka puni ho'omake, ka 'oihana moku. Ma o nā hana a ka 'oihana moku e 'ike 'ia ai ka mālama 'ole a me ka nānā 'ole o lākou i ke ola jtva īiiaiaiiia uie a iiie tva jLiaiia uie u tatvu u 1 jvc uia

o ka aina, ka wai, a me ke kai o Hawai'i. Kūkala hūpō akula kekahi kuhina no ke kaulike 'ana o ka waiwai o ka wai inu me ke kakalina. 'A'ohe mea i 'oi kona waiwai ma mua o ka waiwai o ka 'āina, ka wai, ke kai, a me nā mea ola a pau o ka aina. Hemahema kou kuana'ike e ka mea heluhelu inā kū e 'ia kēlā mana'o. 'A'ohe hana e hana ai ka 'oihana moku e ho'oponopono ai i nā hemahema o lākou, ua hala ihola ka Pu'ulena. Kū e ikaika wau i ka 'ae 'ana i ko ka 'oihana moku ho'oponopono 'ana i kēia hihia. Ua like ia me ka 'ae 'ana i ko ka lima koko ho ola hou 'ana i ke kanaka āna i kīpū ai. E aho ke ki'i 'ia 'ana o nā ke'ena e a'e a kāmoe aku i ka ho'oponopono me ka ho'oma'ema'e. He pono ka ha'alele 'ana o ka pu ali koa iā Hawai'i a he ke'ehina mua paha kēia no ka ho'okuke 'ana aku iā lākou po'e 'aiā. ■ Aloha, 'o wau 'o Ka'ulakauikeaokea Krug no ka ulu niu kaulana o Pōka'ī i Wai'anae, O'ahu. He kama i hānai 'ia ma ke kahua o ka 'ōlelo a me nā loina kahiko i waiho 'ia e nā kūpuna āiwaiwa o ke au i kunewa akula. He haumāna i puka mai ka papahana kaiapuni a ke kāmoe a'e nei ma ke ala ho'ona'auao ma ke Kulanui o Hawai'i ma Mānoa. Aloha nui kākou.

Author Kū'uIū Krug makes an offering of 'awa at the ko'a (shrine) that was built and dedicated by members of Ka'ohewai at the entrance to the headquarters of the U.S. Pacific Fleet Commander on Dec. 12, 2021. Ka'ohewai is a coalition of Native Hawaiian organizations who have assumed the kuleana of kia'i for Kapūkakī (Red Hill) in response to the U.S. Navy's failure to protect 0'ahu's precious water resources. - Photo: Courtesy