Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 39, Number 11, 1 November 2022 — He Hanauna Kumu Mauli Ola Hawai'i [ARTICLE+ILLUSTRATION]

He Hanauna Kumu Mauli Ola Hawai'i

Nā Mea Kākau: Kananinohea Māka'imoku, Kanoe Kanaka'ole, Noelani lokepa-Guerrero "'O ka lilo 'ana i kumu mauli Hawai'i, 'a'ole ia he 'oihana wale nō. He mea kēia e piha ai kou ola. He kuleana a he makana." - Kameha'ililani Waiau, Kahuawaiola Papa Puka 2002, po'okumu, a kumu kula

He papa hana ho'omākaukau kumu mauli ola Hawai'i 'o Kahuawaiola i ho'omaka i ka makahiki 1998. Ho'oulu 'ia ka mākaukau o nā a'oākumu e a'o aku ai i ka 'ike ma o ka olelo a mo'omeheu Hawai'i. 'O ke 84% o nā haumāna i puka mai Kahuawaiola, aia nō ke a'o nei ma nā kula a puni ka pae aina 'o Hawai'i, mai ka pae kula kamali'i a hiki loa i ka pae lae'ula. Ma o ka olelo makuahine a me ke Kumu Honua Mauli Ola e pa'a ai ke kuana'ike, ke kālaino'ono'o, ka mākau, a me ka 'ike e pono ai ke kumu mauli ola Hawai'i. Pa'a ihola ka mauli ola i ka pili 'uhane, ka olelo Hawai'i, ka 'ike ku'una, a me ka lawena. Ho'oikaika 'ia ka pilina a ka haumāna me kona kaiaulu, i 'ike 'n ia i knna knlnana lawnlawn a alaka'i

Wahi a Waiau, "Like ka mauli Hawai'i me ia mana'o 'o ke ahi e 'ā maika'i ana i loko o ko kākou na'au." Na ia ahi e lapalapa a e ho'omālamalama aku i ke ala na'auao o ka po'e haumāna a me nā 'ohana o lākou. "'O ka pahuhopu nui a'u no ke a'o 'ana i nā keiki ma ka olelo Hawai'i, ke kūkulu hou 'ana, ka ho'opa'a hou 'ana i ki kahua Hawai'i i loko o ke keiki ma kā lākou olelo ponot (Kamuela Yim, Papa Puka 2006)." Kohu uapo ke kumu mauli ola e ho'opili ana i ka 'ike ku'una a me ka 'ike o kēia au. Mea mai 'o Koa Rodrigues (Papa Puka 2017), "Hiki ke ola kēia 'ike i nā pō'aiapili a pau o ka nohona Hawai'i." He kumu makemakika a 'epekema 'o Henani Enos (Papa Puka 2006] ma Ke Kula 'O Nāwahīokalani opu'u, 'Āwili 'o ia i ka 'ike kaulana mahina, ka holomoana, ka mākau makemakika, a me ka 'epekema ma kāna papa ha'awina. He papa 'o'ole'a nō no kāna po'e haumāna. Mea mai 'o ia, "'O ka po'e haumāna, 'o ia ana kā kākou po'e alaka'i i ka wā e hiki koke mai ana a i

ma ka hikiāloa." 'A'ole nā haumāna puka he mau kumu kula wale nō. Lawelawe lākou no nā kaiaulu ma nā 'ano hana alaka'i like 'ole, e la'a me ka noho 'ana ma nā papa alaka'i o nā kula a kaiaulu; he mau kumu hula, mahi 'ai, loko i'a, ho'okani pila, a hā'ehuola. Ho'okumu aku lākou i nā honua e ho'okuluma 'ia ai ka olelo a me ka mo'omeheu Hawai'i. I ke anehe 'ana mai o ka makahiki 2023, e piha ana he 25 makahiki o ko Kahuawaiola ho'omākaukau 'ana i nā kumu mauli ola Hawai'i. He mau kumu akamai i ke kālai'ike, lawelawe no ke kaiaulu, aloha, alaka'i, a 'auamo i ke kuleana e hāpai ana i nā keiki, nā 'ohana, ka olelo Hawai'i, a me ka lāhui i luna. I mana'o ia i kuluma ai nā haumāna Kahuawaiola, "Inā 'a'ole wau a'o, inā 'a'ole wau 'auamo i kēia kuleana, na wai lā e hana?" (Hau'olikeola Pakele, Papa Puka 2004). ■

, Kahuawaiola Cohort 4 at their graduation in May 2006 (front row l-r) Maika Woods, 'llima Hose, Kalua Castro, Pohōkalani Tolentino- , Perry, Kilia Purdy-Avelino, Leilani Franco-Mar, and 'Auli'i Hopeau. Back row (l-r) Kamuela Yim and Lehuanui Watanabe-Emocling. , - Phoio: Courtesy