Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 40, Number 2, 1 February 2023 — He Mau Piha Makahiki 40 40 Year Anniversaries [ARTICLE+ILLUSTRATION]

He Mau Piha Makahiki 40 40 Year Anniversaries

Na Dr. William H. Wilson, UH Hilo Hawaiian Studies Division Chair

0 Ka Holomua Ma Luna 0 Ke Kahua Paepae A Nā Kūpuna

Ika makahiki 1982, ua 'āpono kūhelu 'ia ka Papahana Laepua no ka Ha'awina Hawai'i o ke Kulanui o Hawai'i ma Hilo. I ia makahiki aku 1983, ua ho'okumu 'ia ka 'Aha Pūnana Leo. No nā makahiki he 40, he mau pakanā ho'oikaika nui kēia mau ke'ena no ke ola o ka olelo Hawai'i ma ke kānāwai a ma ka ho'opuka lako. 'A'ole i piha nā MH he nui ma ia hope aku, 'o ke kū a'ela ia o ke kula 'o Nāwahīokalaniopu'u. I ka makahiki 1994 kēlā, a i ia makahiki aku 'o Ka Haka 'Ula O Ke'elikōlani. 'O lāua nā papahana kaiaolelo Hawai'i muli kula ha'aha'a mua loa mai ka wā mai o Lahainaluna Kāhiko. Mai loko o kēia mau kula a'ela i loa'a mai ai ka onaehana ho'ona'auao kaiaolelo Hawai'i piha mai ke keiki li'ili'i a hiki i ka lae'ula. He mau pōmaika'i kēia mau mea a pau i kō i loko o nā makahiki hope loa o ke kenekūlia iwakālua. 'O ke kenekūlia ia i hainā nui 'ia ai nā keiki mānaleo Hawai'i hope loa ma nā kula kelikoli. I ka wā po'ohina o ia po'e i hainā 'ia, ua alu nui lākou e ola hou mai ka olelo Hawai'i. Ua lohe nō paha ka nui o kākou no ka polokalamu lēkiō Ka Leo Hawai'i i paipai ho'ōla 'ōlelo nui ai ia mau kūpuna mānaleo. (https://ulukau.org/kaniaina/9Uen). 'A'ole na'e paha i lohe nui 'ia no nā hana kaiāulu 'ē a'e a ua mau kūpuna 'imi ho ola 'ōlelo nei. Ma Hilo nei, 'o kekahi o ia mau hana, 'o ia ka Hui Ho'oulu 'Ōlelo Hawai'i o Hilo nei. He hui ia o nā mānaleo kūpuna i noho pelekikena 'ia e Edith Kanaka'ole. E 'imi ana ia hui e komo ka olelo Hawai'i ma nā kula. Ma muli o ke kumu ho'ohālike 'imi ikaika 'o 'Anakē Edith no ka olelo a mo'omeheu Hawai'i, ua ka'i nā haumāna kulanui o Hilo e koi ana e loa'a kekahi kēkelē laepua Ha'awina Hawai'i i Hilo nei. I loko nō ho'i o ka 'ae 'ana o ke kulanui e loa'a ia kēkelē, ua hopohopo 'ia o hō'ole 'ia e nā mana o luna a'e no ka loa'a 'ole o ke kēkelē mulipuka iā 'Anakē Edith a me ka po'e hai no ke a'o olelo. Pēlā i 'imi mai ai ke po'okoleke ia'u e ne'e mai ka Hale Waihona Palapala Kahiko ma Honolulu i Hilo nei no ka papahana e ho'olālā 'ia ana. I ia wā 'o wau kekahi o ka po'e kāka'ikahi i loa'a ke kēkelē mulipuka pili olelo Hawai'i. I ka loa'a 'ana mai o kēia kono, ua 'imi koke akula iā 'Anakē Edith e nīnau i kona ho'oholo 'ana, e 'ae paha wau, 'a'ole paha. Ua ha'i mai 'o 'Anakē e 'ae au. Eia na'e, SEE HE MAU PIHA MAKAHIKI 40 ON PAGE 7

Over the past 40 years, these kupuna activists played ū crucial role in helping to establish policies ond progroms ot UH Hilo thot were instrumental in helping to revitolize the Howoiian longuoge. - (ourtesy Photos

HEMAU PIHA MAKAHIKI 40

Continued from page 6 ua ho'oholo māua e 'ae wale nō me kekahi mau koina e ho'okō 'ia o hō'ole au. 'O kekahi, 'o ia ka loa'a o ka māhele kū'oko'a o ka papahana Ha'awina Hawai'i. 'O ka lua, e a'o a mālama 'ia ka Māhele Ha'awina Hawai'i i loko piha o ka 'ōlelo Hawai'i ma ke 'ano he olelo kūhelu ma lalo o ke kumukānāwai hou o ka moku'āina. He mau mua wāwahi palena kulanui kēia no ia wā pa'a o nā 'ike Hawai'i ma lalo o nā māhele e a ma ke kaiaolelo Pelekānia e a'o 'ia ai. Ua makemake 'o 'Anakē Edith a me nā kūpuna o kona hanauna e ho ola hou 'ia ka olelo e like me ia i loa'a i nā kula o nā mākua a me nā kūpuna o lākou o ka wā o ke Aupuni Mōt. Ua komo nui lākou ma nā hana ho'ololi kānāwai a ma ke a'o 'ana i loko o nā papa mai nā papahana o Hilo nei. 'O lākou ke kahua i paepae 'ia ai nā lanakila piha makahiki e 'ike 'ia nei. Nui ka mahalo 'ia o lākou! ■

: '$A ' mSM v ZwJi 4 J WN/m { VsT 1 \

in

[]

[]

r ^ r ■» pt wi «

[]

[]

1 i

[]

r ^ ■ r T 1 \ {

F 1 1

m