Nuhou, Volume I, Number 6, 9 December 1873 — KE KAAO O LAKAMANA. KE KOA NUI O KA POE MALAE! [ARTICLE]

KE KAAO O LAKAMANA.

KE KOA NUI O KA POE MALAE!

ilakula e W.M. Kipikona.

Helu 6.. Hana aka la na koa ona pela, a laweia mai la na kahei gula, he paona a oi aku ke kaumaha o kekahi, oia na mea lei mau ia e -na wahine alii o Malae, Lawe pu ia mai la no hoi na apo-lima gula me na o-o he gula na kuau ;a me kekahi mau dala gula, no lakou ka huina waiwai he elua pikula, oia hoi he elua haneri me kanaono paona. Lilo pu mai la no hoi na puupuu elaimana nunui a na 'lii, he kanawalu ka nui; ua waiwai loa keia poe haukae. O ka aina o Ponikianaka, he aina nui o ke gula a me ke pela no a hiki i keia wa. I lta akoakoa ana o keia mau mea a pau hīe na poe e lawe pio ia ana, hele aku la ua Lakamana nei me na kanaka ona ma kaluikai, kahi e waiho ana na waa nunui o na kanaka i hoopaaia me na heleuma. Aohe makemake iki o Lakamana e hoolohilohi iho iio ka mea, ua ike kela ina e ao ae, ē ike mai no na kauaka o na wahi e ae he uuku iakoii nei, a lele mai lakou 'h'e }fhukhu waleo lakou nei. Nolaila, me ka malamalama o na kukui, awiwi aku la keia i na k~inaka ona me ka poe pio a li'iki iluna o na waa ekolu, a mahele likeia na pio ma kela a me keia waa. ■ Oiai na leo kanikau e kupinai ana i ko lakou mau pepeiao, a ē pua mai ana no hoi na lapalapa ahi o na hale pau ahi, me na punohu uwahi; huki ae la ka heleuma o lakou nei a holo aku īa. A no ka maluhiluhi o Lakamana, haulē aku la oia liiamoe iluna o ka moena e hooluolu ana. laia e moe ana hopu aku la ke kapena o kona mau koa, oia o Lakaka, i kekahi iu o ka poe pio, o Manika ka inoa. Oia ka oi hookahi o ka ui iwaena o na wahine a iakou i lawe ai ; ua like kona papalina me *ke gula ; a nepunepu maikai kona mau lima me he kaikamahine alii la. "Pali ke kua mahina ke alo i ke ku a kela wahine maikai, Hopu aku la ua Lakaka nei me ke apo $fcu iaia, a no ka uwe ole o ua nei, malmu oia o huhu mai o Lakamana, nolaila, hoomoe aku la 6 ua o Lakaka i ua kaikamahine nei ma ka aoao o ke Alii Lakamana m©4ta olelo aku e apo aku ia Lakamana a e lomilomi aku, ina e hana oīe pela, hooleiia iloko o ke kai na ka' mano. Ua hana o Lakaka i keia rae ka manao e hooluolu la hoi ia Lakamana a oluoluia mai la hoi lakou nei e hana aku i ka nui wahine iho i koe. Puoho ae la o Lakamana i ka wa i hoomoeia aku ai ke' kaikamahine ma kona aoao s a pupun mai la na kuli o ua kaikamahme noi, me ka puliki ana ae i kona mau lima ma na kuli me ka haalulu makau a noi aku 'a uii kaikamahme nei in Lakame i e hoo-

. pak<']e t i Hoala aku la o Lakamana iua kaikamahine, nei me ka olelo aku ia Lakaka, 4 ... . f " Aole anēi nau keia hana ? He holoholona j anei au ? E hoopoīho wale aku anei au i | na'wahine me he ilio la ko'ir ano, mahope j īho o kūu luku ana aku nei i na kanaka me, he ano Moi la ? E uhauha wale anei kakou j iko kakou ikaika me he .puaa la, ka mea . hea la ka mea kupono ke malamaia no ka ; hana aka poe koa io ? E kuu aku i keia ' kaikamahine e moe oiuolu me ka hoohauna-1 ele ole ia : a malama na mea a pau o4ima o j ! na waa i ka'u olelo, o ke kānaka mua e la- \ ! lau ana i kekahi wahine o keia poe pio ma ' ke ano hoopoino iaia, e pepehiia a make." I ka loheia ana o keia kauoha, hamumu iae la na koa mawaēna iho o lakou, no ka ; |mea ua manaolana lakou e aeia mai ana laj kou e hanp e like me ko lakou makemake i! jna wahine pio. Aōle nae he mea o lakou e. : hiki ke hoike a kamailio nui ae i ka hooleia | o ka makemake oiai ua pane mai la ka leo! makau, a ua kauia mai la ka hoopai weli- ! weli e ko lakou alakai. Pela i malama maikai ia ai na kino o na' waliine o Ponikianaka e like me ke kauoha j a Lakamana ; a aoie no hoi keia i kauoha | pela no ia nei ano hemolele a kupaa ma ; ka pono, aka, no kona aloha wale no ia; ka mea a kona naau i anoi nui ai. "AoTe i emo ku aku la lakou nei i ke awa ku-! moku o - Niaka, kau ae la o Lakamana he! hoailona po k T a holopono o kana hana; ai' ke kokoke ana aku e pili i ka aina, ua uiha ' !oa oia no ke kali ana a hekau na waa, ilo- ! laila ua lele aku la no oia iloko o ke kai, a ; hele aku la a hiki i kula maloo. Ika hiki | ana aku i nka, halawai mai la ua Lakamana | nei me Sapidina e nwe hele mai ana me ka!

naau ehaelia, a me na helehelena kaumaha,, mc ka mve nui ana, " 0 Umeba, ko aloha, j ua nalowale. Ua'huli makou iaia a puni Ka 1 aina, aka,' aole nae i loaa, a ua nalowale, loa no " i j Okalakala ae la o Lakamana i kinohi me j ka man:'.o ua hoonunipuni o Sapidina iaia I na ka hooluhi wale ana, a ua hunaia no la I o Umcba. ; Aka, ike aku la oia i na kanaka j e u\\<. kanikau mai ana no ka nalowale ana , o ke kaikamahine alii. No keia mea, e like j iiie ko Lakainana ano mau he hoohaua iaia j iho, ku iho la oia noonoo pono i kahi aua i j ike 'hope loa ai ia Umeba ia lakou i holo ai; a hele aku !a ma kahakai e liuli ai. ?\a ke aloha 110 l ; ioi a me na lioomanao i kono iaia e liele a hiki i ke ana, kahi i koe ia Sapidina ma aole i huliia. Ike iho la oia i na meheu j kapuai o Umeba ma ka waha o ke ana, he j moheu ano hou wale no. Komo aku la oia I iloko o ke ana me ka huli akahele aua, e j halo a»a mva o a mnanei o ke ana, a ike iho oia e waijio una kekalii kamaa o Ūmeba, iluna o ka manu, ko.li: aua i hana ai i pela : moe no la\na aloha. Ike iho la oia ina ka | hoomaopopo ana, halawai o Umeki me ' kekahi pilikia, a ua lawe inoino ia, a nolaila j ka liaule a;ia o kejla kamaa i loaa ai iaia.

laia b<->i e au ana na maka. iiin kahi kukoke i ke ana, ike ilio !a oia he Trjeheu wawae o ua kanaka e rnan ana no nit he liieh'.n hou la no. Ma ia meheu no kana hooko.'o ar.a a* hiki i kahakai, a ike aku Ia oia i kahi i ku |ai na waa ; a loaa pu no hoi iala he apana I umeke laau he mea ka i ka liu o ka waa ; I ua kikoia no e like pe ke ano mau o na , umeke o ko Sumatera poe oia rnau la. ' Hoomaopopo loa iho la oia| ua laweia kana j aloha e kekahi poe kolohe mai ka aina mai ( o Menanakapau ma kekah,i .kapakai e pili I leoke ana me Sum^tera. ; Ika iohe ana o , Sapidina i keia, manao o ! Lakiunana, uwe ae la oia me ka 'olelo ana, . i: Ua lilo aku la ia' lahaka kuu kaikamahine i oia no ka niea i makemake mua, a ua helo ' mai nei oia e aihue i kuu kaikamahiue a ; hana ino iaia." Aka, aole i hookaulua iho ; o Lakamana no ka makau wale, ano ka- | nikau pu ana rikvi nre ka lelulehu. Kauoha ' aku la oia i kekahi waa kaua holo loa o Sa- ' pidina, a hoouka aku la lie umi mau kauaka hoe-waa me umi niaii kanaka ikaika loa o : na koa o Sapidina, a holo ! wikiwiki aku la !no ka aina o Sumatera, me ka manao paa t j loaa o Umeba a !ioopake!e mai iaia,*a i loaa ! ole e make ia. ! 1 ke kau ana ku o Lakamana ī uka o Su- : matera, ka!fra leo nui'ae la me ka uwe ana, ;" E Umeba, e Umeba ! E kuū aloha e! E ! kuu mea makemae ! Eia wau la ke imi inei ia oe." laia e uwe ana, ke hele 3a. no ; imua rne ke ku ole iho o na kapuai wawae, | no ka mea. aohe ia he kana|va nolio wala iho |no i kahi hookahi e uwe wale ai, aka, he i kanaka paa oka nianao ma ka imi ana. L T a I makaukan oia no ka hakaka ana me kona i enemi ka mea nana i kaili i kana aloha ; a i hookahi palena o kana hele ana o ka loaa I wale no o Umeba. ■ la ia e hele ana īloko oka ululaau, ike iho !ia oia he apana lole e kahihi ana iluua o ka | laau, a maopopo no ia ia nei 110 Umeba no, ! uwe nui ae la oia 'me ka eliaeha o ka naau ino ka ike ana i keia mea, A ia ia i nana i pono ai ma kalii kokoke i ka laau, ike iho la i oia i ka meheu wawae, a hooaiaopopo iho la I no oia he meheu wawae no!kekahi keko nui, ! oia ka Oranaokana—he kokv> like ioa uk> ke , kanaka. Paipai ae la o Lnkaniana i kona j umauma, a uwe ae la me ka leo kumakena, Ime ka leo kaukau hoi e olelo ana, •• Auwe |kuu Umeba aloha, ua haehae liilii ia pUm e j n& holoholona hihiu o ka jiahe!e, ao!e paha i auanei au e honi hou i kona mau I noheuohea.' % ; ! Manao loa no o Lakamana ua make o I Umel«, aka, ua hooholo oia i koiui mauao e I hele e īmi a loaa ke kino, aiaila, neho i'aila ; e uwe ai maluna o ke k'mo make, alaila oia l kanu a hoomake pu ia ia malaila. 1 i i )

I Owai na apana aina * HawaK nei e ho-o--j piliia aku ai ike kanaka o Afolika ? 0 j Nuuanu a me Hilo» no k;\ inea, ua oktob o ; Hiio M okelo HikV ai? Nuiumu hoi uliuīi ; N.uu;\nu" i * : .I - I - : 1- - ::r :^5