Nuhou, Volume I, Number 6, 9 December 1873 — KA MEA E KOKUA AI I KEIA LAHUI. [ARTICLE]

KA MEA E KOKUA AI I KEIA LAHUI.

Ua kakau ae kekahi kanaka naaupo ma ka nupepa Kuohoa o ka lehulehu ka o na halepule oia ka pono a me ka noho ana kuonoono o kakou Hawaii nei. A pela ka i lilo ai p Enelani, Amerika, Farani ? Geremania a me kekahi māu āupuni e ae i mau aupuni nui no ka nui ona hālepule. oke kanaka e kakau nei i keia aole loa oia i ike i kana mea i kakau ai, Aohe aina ma ka honua nei i like ka nui c na halepule ma Hawaii nei,iia nui hewahewa wale na halepule oiai ka heluna o na kanaka he pananaiki loa. Ua oi ino loa aku na halepule e hiki āi ke hoopiha pono ia e na kanaka ma keia mau pae aina. Ma kekahi wahi o nei mau pae moku, eia hoi ma

Honolulu nei, aohe i paupono loa na kanaka iloko o na halepuie, a ma kekahi mau wahi * ae hoi, ma Hawaii, Maui, Molokai, Lanai, a me Kaiiai, hui pu ia na kanaka hele man i ka halepule aole loa e piha ana kela mau halepule, eia hoi aohe no he walii pomaikai e loaa mai. E nana i ke kulanakauhale nui o Nu ioka , he mau kanaka kona he miliona a oi aku, oia hoi he pa-iwakalua ka nui i na kanaka a pau loa o Hawaii nei; aka nae, ma ia wahi aohe i lianaia a lehulehu loa na halepule e hiki ai ke hoopunana i ka haneri fausani kaiiakl, a wahi hapaumi paHaTo ka lahui kanaka. Iloko o ka nui ole o ka poe hele pule malaila, eia nae o ke kulanakauhale oia loa kela o ke kuonoono a me ka waiwai, Heaha ke kumu o ka waiwai ana, ka hanohano a me ke kuonoono, a me ka pomaikai ana ? Aole no na halepule, aka, no kona mau hale hana, kahi e kapiliia ai na moku, na noho, na piano, na na papale, na koi, na pahi, a me na mea a paii e hoopomaikai mai ai i ke kanaka. Aia ke kulanakauhale nui o Roma, ua oi ae ka lehulehu; o kona mau halepule i ko na kulanakauhale e ae o Europa; eia nae oia ke kulanakauhale ilihune loa o.ke kulana o na kanaka i ko na kulanakauhale e aQ. Ma AmeHka a me Europa ua oi ae ka heluna o na halehana mamua o na halepule, a oia wale no ka mea i ikaika ai kela mau aupuni. Ma Hawaii. nei nae, ua aiieane pau loa na hale i kukulū lokahiia i mau hale pule w*ale no, aohe nae mau liale oihana o kanaka Hawaii, a nolula ka mea 1 ilihune ino loa ki o kanaka a nawahwalL. E nana i na halepule ma na kahakai o Hawaii, aohe hiki ke hoopihaia, he mau'hale hoehaeha kela i ka aina. He mau hale nunni kupono kekahi oia mau hale i wahi e hoohanaia kekahi mau mea e pouu ai ke kino, e like me kahana pulupulu i mta lole, lole palule, huluhulu pumehana, papale, na noho a me na niea e ae e pomaikai ai; alaila o pii ae auanei ke kulana o keia f\ie aina.

O ka noke wale ana i ka pule me ka harm 010, aole loa la he mea e kokua mai ai i ka | noho ana maemae a kuonoono o keia lahui; |%ole loa, aole e hiki, He oiaio ka olelo ana .? kokua inai no kej Akua i ka poe kokua ia lakou ponoi iho. w Aple loa e loaa ka oukou wahi poi me kahi ia ma pule ana aku i loaa, mai ai; aka, |ma ka hana wale aku 110 e loaa ai ia rnau jmea. ; ; ■ oka hana a me na hale hana ka mea e ; kokua pono i keia mau pae aina, aole o na i halepule. He mea maikai no ka halepuie a |me ka ana, aka o ka paipai ma ka hana ka mea pono e hanaia ai. Aole anei o oukou, manao he hoopunipuni ka lakou olelo mai <£ e hilinai aku ma na pule loihi wale ana? E manaoio aku ike Akua, a ia Kristo hoi, a i.ke aloha hoi o ke Akua i ke kanaka, aka e ike oukou ua waiho mai ke Akua i na kanaka a pau e hana ponoi iho ma ka imi ana i' kona kalahala i kona moa e. ola ni.

E pono oukou e malama i ko oiikou mau kino iho ; ina aole, e hiki ole ana 210 ke malartia i na; uhane. Pono e loaa e ona mau hale maikāi no oukou e noho ai mamua 0 ke kukulti ana i mau halepule. E nana i na haole e waiwai mai nei. He mdu hale pelapela anei ko lakou noho mai nei ia lakou e kokua ai 110 na halepule ? Aole, aka| } ua imi mua lakou la i na hale maikai n6 lakou e noho ai mamua, a mahope kokua lakou i ke kukulu ana 1 mau halepule nunui; he hana naauao kela. "Hiki anei i ka haole ke auamo i ka pohaku akoakoa ma kona kihi poohiwi, a i ole i pauku laau paha 5 i mea kukulu halepule oiai nae dia e noho ana iloko 0 kahi hale uuku pe|apela, a moe hoi maluna 0 kahi moena lepo nohaehae ? Aole; aole oia e hana ana pela, O oukou hoi e na kanaka kupa Hawaii 0 ka aina mai naaupo wale oukou 1 ke kulailu mau halepule aneui iioolilo wale ai i ka oiikou mau wahi kenikeni oiai oukou kelnohn noi iloko 0 na wahi hale pili nohaha. ; E hana ikaika i mea e loaa *ai ona hale maiemae 4 like me na haole. Hookaawale i lurhi no ke kaiksii:ialiiue, i lumi-hoi 110 ke : keikikane,» a i lumi hoi no na makamaka j malihini £ kipa aku ana. Mai moe huikau j wale e lapuu like ai ma kahi hookalii me ke j olohelohei; aka, e komo i niau kapa inoe po, a pela e lilo ai i lahui maemae; a | iua e hoo.loliia kekahi mau halepule i mau j hale hana,! a loaa i,rd hana maloko olaila e ( Ibaa mai ua pomaikai, alaila lilo oukou i I lahui kuepioono, holomua ma ua hana hoo^omaikal . O ka pule mt\iki\i wale e hoonaui ai i ke Akua, oia ka hooikaika aua e iini i ke ola uo ( ka ohana ma na wahi hana e loaa mai aua. 0 na k|tmu liaiola haole a oukou e haua I nlai nei nja ka oiha;ia imi waiwai 0 ka hoohaipule aiia, ua uui loa ia oukou e uiapaulele loa ajku» a hilinai nui loa ma- ' luna 0 ko ,lakou i aku na kok.ua ana I / : ' ■ :

!no na halepule i na wa a gh\\ loa o ko oukou |o!a ana. O makou nae ka poe e makemake nei ia oukou e ike |>ono oukou i ko kulana, a e weheia hoi ko oukou mau maku, ji hoomaopopo ai oukou e hoolilo i ko oukou jmanawa a me ko oukou mau wahi kenikeni jno ko oukou mau , hale ponoi rne na kino o joukou, a mahope, ma oukou e waiwai e like me na haole, a loaa ka noho ana kuonoono, alaila e haawi aku no oukou i mau kokua j ana no na halepule.