Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 22, 1 June 1917 — HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela

j ' ■■■•■■ . -■■■ . •!■■;■ ~- ';.■ ■ ; KJfi AIWAiWH i\MJS J£E AH]> I kanana o musiA Ke Kon Kiai Pak» Helu Eont> o Aloalii o k* Ktteper* P«tcr* K» N*i :«A I - O KK kai-kamahine ALIl| AI)K){AIBA O HANA v PETEROBORO. ' MOKUNA m Ua kulou iho ia ka Emepera ilala no kekahi mao miaute Ji*uwale, me he mea 1«, aia he meal noi iloko o leona noonoo kahi i paio ikaika ai. I kona ea ana' ae, ua kahea m*i ia ofa: "E Weia," wahi a ka Emepera me ka leo ak*hele, -iaia i hoomau maf ai i ke kamailio ana: 4< Ua maopopo no anei la oe ke kumu o ko'u kauoha ana'kn nei, he makemiike au am® ka lehuiehu apau au e īke nei e iko ta ee?" "Aole, e ka Me® Kiekie ka Bmeperfi! Aole !oa he maopopo |iki ia'u ke kumu o kou make-, |make ana e ike ia'u?" "Ael I k#achaia aka nei oe: e hoe» mai i;nu». o'u no kon uhaki ana i na kila o ke aloalii nei, mao kou hooulu hakakii ana i ke Kēlkialii Hiki, ke aliikoa kiekie o ko ka Emftpera Pualikoa Eaulio Emeperiela ma kela mau la aku neil" T

Pii ae !a ka ttla ma na makai jō ua Wela oei, iaia i a-u »e a| | iwaena o naliikoa ika mea nai na ōia i hoopii ianu« o ka Emel' 'pera, a ike aku Ia o!a iu» kei kiaiii nei no.elua - e nhKo mai ana raa liekah} «oao me na mi| noaka pahenehene ma ,ko laua mao papalina no ka ike ana mai Ja f a nei, hp wahi koa wale iho no, o ia n® nae ka ka Brnepera i ninau sai ai me ke kuoo: i, j "Ua pono anei oe ma keia Ihana ao, 3 i ole, na hewa anei! oe?" " ' . [1 "Me ka olaio o kuu puuwaii l a lmua ou eka Mea Kiekie ka! Emeper3, ea loaa ia'u ka hanol] hano o ka hoike ana aku Imnal ou, ua pono a pololei au taa kaj malama ana i ka'u hana mai ka hokai wale ia ana mai e kei kahi me#, oiai oia he alakai ko'i koi iloko o kou puali Emepe-! riela o Rusia nei." !

"Alaila, e hooia mai ana oe imn« o ka Bmepera, aole oe 1 hewa e Wela?" f "Me ba oiaio loa, aole ku 1 h«wa i«nua ou, a īmua hoi o kL Akua Kiekie Loa ma ka laoi." I "H® mau kumu kupoao no anei ma koo ,aoao e Wela, e pa!e ai no iho mai na kumu hoopii ou I hoopii !a mai ai e kb Ke!kia!i! Hiki?" .. P ; "He nui na &Qtnu kfipono ma |ko'u aoao, e loaa al ia'u k]i |pono »roe ke pale.ana no'u iho mai keia mau manao innihala ae." ■■■■.»■ "Heaha ia mau kumu au <i hoike mal a"i ia'u." "Ina e loaa ia'u ka oluoluia, e hoike aku no au imua ou mai ka moa a hiki i ka hope/, <4 Ua oluolu loa au e lohe i na mea apaū mai ia oe «lai,' wahi a ki Emepera. | A aa Wela nei hoi hoik; |aku ai i na mea apau imaa o ka Emepera e hoolohe malie mai ana me ka hialaai nol, oial niliikoa e nanue nui ana no ka 11lo ana o ke EelWaHi Hiki i mea ole i kela wahi koa kiai puka, e iike no hoi me oa niea apau s oukou ī ike ai e o'u mau hoahelahf!u ma ka heln aku n e : hala, a ua Keikialn Hlki nei ho i hooho mai ai aie ka leo na

I mai k» Jaua wahi e noho ana jme ke Keikialii Maiont: ; "He hoopunlponi ino ioa l:e--kial puka, aole ao i kue ale ako no i ka hana. Oia ka uie a i kue njai ia'u me kana laauihe." i Noho mumule iho Ia u« kei-| kialii nei, oiai ka Emepera I ka-1 I mailio hou. mal i-ua koa kiai neij ka kakou Wela hoi: "O ka oīaio wale no aneī keia au e hoike ne! !mua o'«?" "Ua mahaukau loa au mt kuu ola, ina o ka hoola olaio Wu aoao imoa o kou Kiekia e ka Emipera."

I "U» pao ae la, e hoi oe no kahi o kau hana, a e malamai ka malūhia elike nae ka mau." !'■ Kunou haahaa aku la ua We la nei Imua o ka Emepera a huli ae ia oia me ka oiwi kino hiehie, a hoi pololei aku la no kahi o kana kahua kUi me oa manao wela e paila ana iloko ona no kela keikialii hoohewale. I ke koe ana iho o ka Emepera, kona mau aliikoa ame ua mau keiklaiii nei, ua kuka iho Ia lakou no keia pilikia mawa* ena o ke koa kial ame'ke keikiaiii. Mahope iho oko lakou kuka kuka ana me k® akahele, ua hoohoio iho la lakou no kekahi Ia ae lakou e noonoo hoa ai ma lwna o keia kumuhana ano nui, no ia niea, ua hookuuia zt Ia keia akoakoa ana o n'alikoa.

A oa piea hol apau i hoi aku ai ikg lakou mau wahi iho. A ua mau keikialil hooulu haunaele nei boi mai la no laua ma kahi o ka" j?uka." a ua koa klal puka heiu 6 nei e holeholo ana. Ia laua i hoea mai j ai, ua wehe koke aku la oia i ka: puka no laoa. Oiai nae ke Keijklalii Hiki i nana hookapakahi jmaTai iaia i kamailio mai aī i I keia uati olelo me ka piha ina!na:

| "Mahope oe ike e kena wahi |kca kiai i na awawa puanui anu o Siberial Aole he mea na« Inaoe e hoopakele »e mai n3 maawe uepa ae." "B na aeahaukael Aoie loa au i ike, nohea mai Ia olua? Aia wale no a hooponopoaoia keia nin»u maluna o ka oi o ka pahikaua ame ka waha o ka pu-panapana no ka make ame ke ola," wahi a ke koa kiai i kamailio aku ai me ka leo kuoo jo na manao kuio. j Hala aku la ua mau . keikiali I nei, rae ka namunamu liiiii ana iia laua wale iho no. Nolaila, e inana ae kakou maloko o halealii ma kekahi la ae. '

He oiaio. ma ka hora 12 o ke awakea okekahi Ia ae, ua piha kumekl hou ae Ia ka lumi hoolauna o ka halealii i naliikoa ame na poe ko'ikp'i o ke aioaiii o k» Emepera, Aole hoi o ua,' mau kelklaHi nei kekahi, oiai; laua aole i makemakeia e komo; ma i ma ke{a kukakuka ana.' Pela iho la laua i ike oleia ai i |, wEen» o ke anaina. v j O la no nae ka >ka Emeperaj Petero ka Nui i wehe mai ai i ua aha kulwkuka ne! me ka leo; moakaka ! ka nlmu ana mai: , "Owai iwaeoa o oukou e na- , liikoa, ka mea eona keia koa, kiai puka helu 6 o ko ka £Emepera mau koa kiai kumau?" ( "o*rau, n iiahi a kekaiii ieo | nui moakaka i poha mai ai mai waeoa mai o "naliikoa kumau o 'ka Emepera. j I kala wa i ike!a aku ai keka ' hl alHkoa aoo wiwl loihi i ke ku' 'ana ae iluna, a haawl mai lai !ka hoomalkai i ka Bmepera ma' ke kunoo haaha». aaa ma:. 0 iā' ( no hoi ka ka Emepera i hoo«aopopo hou aku ai i ka ninau |ana aku: | "Ad O io e Hukaua ke . aliikoa o ke{|k koa kiai opio, ea?

" s Ac, e ka MeaKiakiel Ow«u; >o no aliikoa oka Papa Elua | o kbu maiī koa iiai ' "Heaha ha loihi o ka noho' aaa o kala koa opio Hoko o kou :

| pualikoa?" / ; J | - 4< o ka elua keia ona maka{hiki o kona noho ana iloko o !kou puali." I "īloko ō kela mau manawa, heaha kau mea i ike nona," wa ! W a kft Emepera i nin au mai ai. ! f 'o keia ke kiekie o na koa ; kiai i ioaa ole he wahi klko eie-l ele ma ka papa inoa o kou mau koa kiai." "Ua lawa,'Vahi a ka Enepera. I kela wa i noho iho ai ke Aliikoa Hukana ilao, oiai hoi ka Emepera Petero ka Nui i kama iHo mai ai imua o alii koa ame kona mau alii ko'lko'i i ksia mau olelo ka ke l ano luula:

"Ua maopopo ae ia ia kakou ke kulana ano maikai o keia kiai poka he!u 6. Nolaila, e ninau aku aōa āu ia ookou: "Ua maopopo no anei ia oukou ke ano o kela Inoa Wela Caiza o kela koa kiai puka helu 6?» "He hoomanao ko'u, he inoa kela no ke Keikialii Catza Hamaro o Rusia nei f » o ke aliikoa hoi o ka Pualikoakaulio Kosaka ok® Emepera," wahi a kekahl aiiikoa i kamaiiio maī ai, oiai no hoi oia e noho kokoke iho ana ma ka aoao o ke Aliikoa Hukana. "Ae! Ee hoomanao io ae la au, he inoa iike loa ko keia koa opio ine koaa, kekahi o na kanaka kaoiana loa o k» noho alii o Ro9ia nei I aie nui loa ai. 4, Eia n«e hoi, aole loa au i mai iaia mai ua loaa keilei oia me kela kaikuahine hapa o'u, ke Kamaliiwahinē Ktekie Kabota Mulai o Polani. O kekahi kela o na'liiwahine

waiwai loa o kela a!na, eia nae |hof, us make ato kafta kane 'ke Kelkialil CaJza Hamaro he |eha makahiki ae nei i - hala/' a IkoloaiW Jho la ka ilalo no ka hoomaha ana. I kona ea ana ae, ua nana mai ls oia malana o koaa mau •liikoa. a hooiaau mai la i kana kimaīlio &na me ka hoololi ana ae i kan» mea e kamailio ai: "Haah* ko oukou po hoopii a'ke "Keikialii' HĪW no ke koa Kiaipuka Helu 6 o ko ka Bmeperd mau koa kial kumau." "Ma ko aakou onamao, e hoa hewaia kel» wah! koa no kona hoao ana e kue aku i ke Keikl-

alii Hlki, kekahi o naliikoa k!ekfe lo* o kou aloalii nel, ma ke kau ana aku I kekihl hoopa'l koMko'i i m ea nona e a'oia ai," waht a kekahi hapa o nallikoa i olow&lu Hke mai ai. O kela no hoi ka mea nana I hoopupuku a« ina kue maka o ka Eaeperi, a i onou ae ike Aliikoa Hakana e ku koke ae fluoa a kamaiho mal Ia me ka leo nui moakaka: "Aole īoa pela ko*o manao, e kau Emeperal He hana kau Hke ole ke!a. M "A, heaha koa manao e Hukaiu?" wahi a ka Enaepera i ninau ae ai me ka mohala ana ae o kona mau maka. ] "Bta ko'u oaanao e kuu Mea

Kiekie ka Eoiepem* e hoapaaia laua malalo o kekahi aeiika hakakaiua no ka make ame ke >oia i mea e ikeia ai ka oiaio, Nokamea,ke ole au « ktAihewa, ua kae »ku ke|a raau keiJciaiii 1 ke koa Wal puka helu 6 ko kumu i aia mai keia pilikia, a Hlo i mea na kpu kiekie e aooaoo ai." "O ko makou manao aku la kekahi e kakoo oei elike me kou," wahi a kekahi aliikoa V

jo«c >Vuij ai m e.kokua anal . i.i lJ iō. i:■a.L: ■_■ iJ.'Ukcißc!. I j ■, "H« pono. iuiie.i keia na kakou , e hana .a;r : .' ; wah; a Jka Emepe-1. ntr2k.;ot-:,Q-c,

Ma c !:« honikaika aha n3 fc-. gch ' o kiai puka, opie, u i &■<■ • , e. hookoia ai keei rr;- c kamaH.o oia; la •. -- ka ae^ ole e hsn* «vc.iCiīk no ka maktmake o kekaiii aoao, s»e ka iml ole r alahels okoa, o ia ka u.i . nel i o'elo ae ai: , "Ke imi nei kakou ma kahi o 1 ka pono ame ka oiaio p keia ku muhana, oiai, be paē Wale no (« kou apau rrg ioko o na pualikoa. No ia mea, ke kanaiua o!e nei au i ka olelo ana- ae,, maluna o ka % oi oka pahikaoa ame na mea kaua.fi' re e hocgoaoponoia aj keia r.L,-;r::"

- ko oukou manao malun* o Ke:a komu %ke Āliikoa Hukana?" wahi r ka £mepera me ke au ana ae o koma mau niaka naliikoa ame kpna mau aiii kolkoii '

j "Aole o makou manao e ae, oke apono *raīe aku no elike me Jto ke Aliikoa Hukana manao,'V wahi * nalnkoa : ame na'lii koikoi I olowalu like qiai. Ku ae la o Hukaaa, ke aliikoa iluna a h&awi ae la i kaaa maii hooiaaikai. 1 ka Emepera, oiai oia e hoaiii ia «na e na minoaka. Haawi pu ae la no hoh oia i na hooaaaikai aaa i na mea apau meiokoo ua koena la. pa-pa pu mai la no hoi ka Eme pera ina hoa apau o kela aha, aole e heike », iohe waieia keia mea eaaweeaa o ke Keikiaiii Hiki aaae ke Koa j£ial Puka H«lu 6 a hikii ka pau ana o kana mau ntea i makemake nui ai 6 loaa moa aku iaia mamui ae o ka hookoia ana o keia hana | ana i ke olft. Oiai, e alanaj ia aku ana maiuaa o ka oi o kai pahikaua, a £ ole ma ka waha' 1 poulioU o ka pu-paaapaaa, ; i, Me heiii manao 1 kookolo ia| 4i mawaena oke Keiki»iii Hiki t ame Koa Kiai Puka Hela 6, tja hookuuia ae ia ua anaina nei a| ka Emepert, asie Sa naio o cta| mea apau i hoohoioīa ma aa |a nei, «oie i ioheia iaawaho . Aku o ke aloaiii. I Ma ua la nei no ? hooua*»a ftku ai e ka BmeDer& Petero ka Nal he elele no Polani, a imua "hol o ke Kabota Mnlaj. B noi akti ina hoi qr |Za aeī o Rusii i ka oluolo ōkona kaikoahine hapa nii ka h?inauna o ko laua mau: kapunt, e Ikoike mai iaia ina paha va loaa keiki laua, a u% kapaia hoi kela keiki ma ka inoa o kona makna Imne. . ,i.O keia elele awiwi no n»e a oa Emeper» rei bo ke alo o koiī* kaikoabfne kaukihi, u$ hoea ako la ia nae ka maalah! imua o kē a!o o kona kaikuahine. CJa loaa pu mai no hoi ka haina o kana nlnau mao ka lekt 1?. \ hoo unaia mai ma ia elele hookahi no eiike me k«ls: Warako, 1 Mea Klekie, ' Bmej*ra Pciero ka Nui Aloha oe 4 . Imua o Kou K;ckiq, ua ia*u ka hanoh&no o ka &na #ku ia, oe no ka, ninau ao kuo keikiī He eiaio, he keiki-

kane opio mai k A) puh;ik.i ««o kane ko KtikKil i i Ca?£a ro o \Yarako, Polaai aei, "O kon* inoa poooi oo ia } ka iaoa laaWt o koa& liiaui makuakane ame ka iaoa o Maiaa Wela, kona kupunawailiae ma' ke poo o k.Hu f noft E ?oa ia hoi ka inoa o ua . keiki lja. a k«aa, elike h nie keki ■, De ' : l* ,&nk i p»u,