Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 23, 8 June 1917 — HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela

Iv|£ AIWAIWA AMH KB IHIi kANANA O IUOIA Ee Koa Kiai Poh» Helu Eoo a he Aloalii 0 Ita Euuopera _ ---- Ka^N^i--:-A I OLH-: 0 Kii; SAIKAMAfiINE ALI[ hDS RAISA O 6ANA PBTEROBORO.

AIOKUNA. GI "Keihiaiii Weli Caiza He; maro." ■ "Aia no iioe oia jloko o Pe» 1: keīa manawa malalo o feekahi raisiona ko'iko'i ia'u i ihookauaku ai maluna ona, no kona hookolo ana aku 'mahopi o ka meheu o ka nana i ai-huei-ke kQ-i>io hooiiina o na wakUa:o k au *. ; ' '■'; ; "Eal He'-ih i Ia ke kumu - ala mai ai na hoohuoi ana mai ka ao-o o kuu Mea Kiekie no ka'u .keiki ho >kahi wale iho na ī puka maiioko mai o ko'u pu:haka?":: d "Noliila, ke hwau* aku nei au i ka'u hai'ui o kau niniu ? kuuhakUi m i ka hooki ana i ke!a mau Inlani manao pokole: Owau iho no me ka haal-

haa, /v; j.. ■ -V'.;. - Kaina'l iwahine Kabota y : ;"' 1;; Kou Kaukini. I k»i loaa ani aku o keia letī i ke Za Petero ka Nui mai kana e!e!e -aku, ua wehe koke aeh oia a nana koke )ho la i na ma- 1 nao o lok ■ me ka hialaai nui. Helūhelu pinepiīie iho !a oh i ua leti nei, me ke ala ana mE.i 0 na manao hoohuoi like iloko on; : ). no keia Koa Kiai P a ka Helu 6no ka !ike loa oka inoi, koe iho no ī)oi kela; o ia Ga : za hoi ka inoa o keia koa kiai, a o ka inoa hoi o ke keiki j a Kona kMkuahlne, o ii no o ; ia no o Wela ''Caiza Hamaro; i i 1 oi loa aku hoi ke pohihihi o na pohiaihi ma ko Lua mau wahi e noho neii O ke keiki hoi a kona kaikui

line kaukini, aia iloko o ka hui<au o Perusia malalo o kekahi Ti } siona no ka huli ana i ke k(»-mo-hooilina okona kupuna, oi n aoi keia koa kiai puka, eia o!a inaua o kona alo ponoi, Eia nae, ua uumi wale iho la ao ua Emepera nei i kona m iaao no kona makemake no e lioohuahualau hou aku no i iaoa o ua koa kiai puka nei. O lee keiki ho paha keia a kora kaikuahine? A i he kanaka opio okoa loa no paha keia ana e aoohuoi nui loa nei. , Oiai, aia he wahi malamalama moowini'loi ke uiuiki ae la iloko o ko ka Emepera mc,u oiohi maka no na oleio a ko-« kaikuahine i hoike mai ai nuloko o kana k ka e i mai ana: "He keikikane u'i maemae kana!" Nolaila, ma ka hookuki a hoohalil<elike ana a ka Emepera me ke kuLma o keia koa kiai opio, aole loa oia i ike iwaena e kona mau a! ; ikoa; a iloko lioi o kona aioilii i k6kahi kanaka opio u'i, el>ke U me keia i oia k'iai aaa e o >ohuji nei. Eia nae» me keia mau nianao hoohuoi no o ka Emepe ra uakoou'na hou aku ia no oia i kasa elele no Polani me ke sahi leka, A maloko o keia leka aria hoouna aku ai i kona kaikiahine i haiw! aku al ola i k(Ma mahalo ame kona hoostt*ikai n< kana mau hoomaikeike i hoou na msi ai i - ua no ka !aua cetki, Pela no hoi me ,kana r:iai

olelo imua o ke Kama'Hiwahine Kabota Mulai, Uona kaikuahine, e nonpi aku an?» i ka mau huikala ana mai iaia. No ka mea, aohe ana mau kumu hoohuoi e ae. O kona maopopo wale no, elike no me na manao o ka leka i !oaa mai iaia. ■. ~0 keia leka mahalo a iioo■maikai a~ka "Eorepera i"~ hoouaa aku ai i kona kaikuahine hanauna, ua panaiia mai ,no ia e ua aliiwahine ne! me na mamo ulu mahiehie, no ■ keia hoomanao ana aku o kona kaikunane hana una iaia. O k"a līōpena - Hio !a -na hoi keia o na kukai iuku auu mawaena o laua a elua.

He mahina holojkoa a oi i hala ae mahope iho o ka noho ana o kela aha kukakuka. hope aka Emepera, kona mau alii ko'iko'i ame kona mau aliikoa no kela ooloku i uiu ae niawaena o ke Keikialii Hiki ame ke Koa Kiai Puka He!u 6, ua pau a nalohia loa sku la 'ka lohelohe houia ana o kela kumahana hoomanene i ka i'ipoo. A ma ia ano no hoi I palakiipu iho ai ka hoomanao ana ae a na mea apau, peh ne» h-»ī ke Koa Kiai Pnka Heiu 6 i p;iJaka pu ai.

I Aka, mahope iho o lana oka Uwaki kiai aua KoaKiai Puka Helu 6 n6i ma kekahi auvtfina!a, ua loa hou la laia ke kauoha no ka heea hr>s aku imua o ka Emepera ma k";na ksena malu. He mea oiaio, ui lio®a io aku la no oia, a o ka Hmepera Petero ka Nui wale no ke noho mai ana maioko o laiia, me he mea la e kakali mai ana iaia no kona hoea aku.

Ua nana pono m,ai la ka Eme pera malana o ke Koa Klai Puka Helu 6, iaia i ku aku ai imua ona me ka haawi sna aku ina kunou haahaa ana. Oia) na nae ka Em9pera, aia no oia ke hoomau piai la no i ka nana ana me ka.puai leo ole. A"'mahope iho o kēia makaikai ana aka Emepera ! k<j k-5-lana wiwo oie o ua koa kia; nei, kauoha mai la oia i ua waln koa kiai puka oei me ka ieo olu olu: ■ ■ ■ | "Enohoiho ilalo maluna o ikeia noho."

0 ia ka ua koa kiai puka nei i hooko aku ai i ka leo kauoha 0 ka Emepera, ma ko \z noho ana iho ma ka noho ana i kohikuhi mai ai. Oiai hoi kona mau maka poniponi e nana aku ana maluna o ka Emepera e hakapono mai ana iloko o kona mau kii onohL 1 ka pau aha 6 keia kilo ana a ka Emepera, ua ala mai la oia a noho pono mai h ikma a kamailio mai la me ka leo oluolu i ka ninau ana mai: "O Wela Caiza hoi pahu kou inpa ponoi, ea?" "Ae, e ka Mea Kiekie ka Emepera." v "Aole anei ou inoa hou mahope aku o keia, e Wela C ua," wahi a ka Emepera Pel?ro ka Nui i hoonv»opopo hou m.ii ai 1 ua koa kiai puka nei. O ia no nae ka ua Opio' Aiwaiwa nei o \Varako i ho.um au mai ai i ka peepoli \o \ •in.\ iho i ki mn a'iŪ3 mxo koux ha.u haalele ana iho i hooholo I/a ana iho i k i inoa o ko luaui makuakane, i aku ai me ke kuoo: "Aole loa he ino.i ho.i aku mahopeakuo keia, MoKiekie ke Z\ o ka Emepen e Rusia hei." Aka, o k<i manao kannluu e , ha BmeperĀ i keia haina i\ ■ koa kiai opib, malia pa!n oi>\ . oia ke huna mM nei; i k:\ oiaio a pololel mao!i ( ua heonnu i*jmai la oi.i f ninau arui ma kt

ano an-ī āku i■> keia mau olelo: ' ' "G ka oiaio a polōlei maoli anei keia au e Wela e hoikel mai nei imua o kou emepe^a?*"'; "Ae, ms ka oiiio apaa o leuu 1 ptmwai!" wahl a ua t koa opi;i ' nei i pane aku ai me ka leo ku ■ co, i mea e nalo ai a ike oleia mai hoi kona ano epa, Nā keu mau mau haina nae ana.i kono hou mai i ua Bmepera nei e noho hamau hou iho. a nana niai Ja maluna o ua koa kiai puka hel<i 6 nei ijp 'kekahi mau miaule loihi.

, Ika hala ana ae o kela manawa li'uwale a iaua oke uno nooo mumule ana, me ke kau;lona mau- ana aku o ko laua imau maka maluna o kela amel ikeia o laua, o ia no ka manawa ! 'a ke Zi Petero ka Nui i wa-hl 1 i hou mai ai i ke anoano mehapu o ke keena malu o ua Enie pera nei iaia i kamailio hou mai ai i ua koa opio nei me ka leo oiuolu elike me kona ano mau: ; <k Ka wai e lana malie ana Hauola, * He uliuii lipolipo 'oluolu loa' launa ole, a he wahiana me na maka aloha oka makua i ke keiki: "E hoolohe mai e Wela o ko ka Eme]>erj koa kiail" "U' l hoohjl"i !<a i Koikoi o Ko'u aloain i.ei aa Aliikoa Kiekie Toa maloko o | kekaH Ahakukaknka i malama ia ma kekahi la i hala aku nei; e A-napahikaua, a i oleia, e Kipu olua no ka Make ame ke ola no ka hoopau loa ana ae i kela ooioku i ala ae mawaena ou a me ke Keikialii Hiki.' ? "No ia mea, ua makemake ka Emepe.ra e lohe mua i kou manao ponoi maluna o ,keia olelo hooholo! A heaha la kau i mea make ē lawe ae ai no ka i hooko ana i keia'olelo hooholo? O ka Pahikaua anei, a i ole īa } ' o ka Pu-panapana paha?" i "E hoomanao nae, o ka 'ohe mua ana i kau manao, oia maoli ka ka iini o kou Emepera:" Ma keia wahi, ua hooki iho ia-ke Za Petero ka Nui i kana kamilio ana tnsi me ka punia t ana ae o :'kona helehelena me ka ula o ke aloha keiki e hoike ia mai ana e na waimaka e ha-I-Vi mai ana ma kona mau lihilihi maka. Aka nae, ua hoomama iki ia kona mau noonoo anoni noni mamuli oka haina a ke koa -kiai opio i pane mai ai me keia kulana hiehie o ka manao koa oiaio, i ka olelo ana maii

"E ka Mea Kiekie ke Za o ka 3mepera o Rusia neil** . "Me ko'u puuwai apau, ke apono aku nei au i kela olelo hooholo a kou mau Alii ko'iko'i o kou alo alii nei, a pela hoi me ka kou mau AUikoa Kiekie, ka poe na lakou e malama nei i kou ola ame ka maluhia o kou hookele aupuni ana." : Me ka naau hauoli āu e apo ohaoha aku nei i ua olelo i hoo,paaia maluna o'u ameke Keikialii Hiki» rid ka hoopau loa aiw ae i kela wahi kuee i ulu a€ nw waena o maua. ' Oiai ua hooko pihaia aku la no ka ihiihi o ka'u hana malalo o ke kauoha a ko*u mau aliikoa o ki Papa Hfua o kou miu ko t kiai.kumau," t!a kamallio aku ua hapa Pol.mi nd me na mlnoaka o ki e haliipaa an.i ma koaa mau papalina. Ua Hto n ia mei 'i ; le.i j p hoo■hn!.' ai I ka-.' -. v \ !k«ulona pololei mai la maUiuii lona me ka nalu nui o kona noej noo. | No ka uk\4, ua lilo ae la kei;i nuau o!tI > a Wela i kamailie | aka at imua o ka Emepeia i hul jp-ia hoi me kela mau oke kanaka opio

u'i, i aiea na ua Eraepera nei e hoohnoi nui loa ai. Ka mea hoi nana i ; hookomo aka iloko o ua Emepera nei i |na rn;m vo uluku o. ka hoohuoi u ; i'; !U'> o!e o kela tnau olelo , uaa- ...kauvailio-- aku ai imua o We!a i' mea nona e haalulu a e I weliweli ai paha. . . ! j Oia; b.;j i;c Keikialii Hiki, he

kanaka ua kau nuiia ka weīi ,e ko na Puali Emepeiiela apaii, eia nae hoi, ua apo koke mai ne, ka;?. opio i kela mau _olelp hoohoio. mawaena ooaame ' ke Keikialii Hiki me ke kali o!e." ■' ; Oiai no ka Ēmepera Petero ka Nu' e kaulona mai ana i ka-i na mua ana maluna o ka oi\yi kino !< ; .hikihi maikai q kē Koa K< vi Heiu 6, ua hoomau hf> i i • :ia oia ? kana kamailio ar • keia mau olēlo: ' hooma -ao no 'anei kou no ke Keīkialii Hiki kou hoa paio e Weh?" Aole au i hoomaooopo noria e ka Mea Kiekie." Aole io no oe Ia i hoomaopopo nona, ea?" -Aole, ek j , Emepera." I'kela wa i hamohaimo ae āi ka E i kona auwae me ka omiiuinilo ana ae v kona umi umi, a hooim-u mai Ia no i kana I:amr3!'.o. .m.p kf aka-

/8 oe, 6 keia Ke kialii Hiki, oia no ke Aliikoa Kiekie o ko ka Emepera mau K.oakauiio Emepenela o Sana Festeroboro nei. i Oia no hoi kekahi 6*ha kana ka opio kaulana loa iwaena' o ko'u mau aliikoa apau ma —ka lawelawe ana i na mea kaua. Ka mea hoi n;ma i hoohaule a i hoohoka aku i nalīikoa kaulana lle lehulehu wale o Polani ame Rus a nei ma ke kakapahi. O ka o| ioa nae o kona akanaai. ma ke lapu no ia, ka hoi nana i hookiekie koke ae iaia a iilo i Aiiikoa Kiekifc no ko'u mau koa kauiio." ; | <c Ke hooia pu aku nei au imua ou e Wela, he paio haha-' tta ioa keia au e ku aku ai imua o kekahi bei ikaika loa o ko'u aionliī netj a'u nohoi e iini nui ioa nei e ike aku ia,oe e haehaeia mai ana e kona mau n*aiao ioloa oiike la me : ka maokioki o ka uaMpauda ipaluna o ke kahua ftaun/ r - ! O keia mau o!elo a ka Euieper\ Petero ka Nui ;i aku la īmua oua Wiela nei, ua iike loa ia rae kekahi puupuu ikaika loa i loaa ; aku ma kona lae, ka moa hoi iiaaa i hoopii a ku jka uia okoeko oj ka iaaia» ile.ko ona maka ame na pipalina o ua koa' kiai puka helu 6 nei. ■' No u ua hoopoina ae !a o:a k 5 . I 'hiihi o. ka Etnei ma ! lal ika Ējne-pei-a īoe 'eo ku jo, .oiai hoi kom m;ui ika i hplili ae ai e hke kka l : ona pololi: <f Mi o!a ana'iL ko o ! ka lokom uka! p ki s£ea Kiekie L'\i m i > LnnU I-io mea | ole io.-i Ja*u ke kiulana: e ka aiii Hiki, pelr. no kona akamai ame ko v-t >katk.i olike me' ka bea «le? 1 ® o Rus« * h6i. | " Ao!e n.ie oe ka B?nii>era 1 ik* i k.< ik'ik.i o kĀ bea ke6ke-> o <u *īru hi-!okohkowai o Polani n,>iio aau o ka akau. Ka h,M i hikī o!e i,ii \ ke h6jkikohukohu \a ihakin i buiu ! aeae «naikai mct kuiia hutu eiet?:e o k<* ,rrwu 1 sva .. " j AAC-ia Wa!»," ; wahi a ka Kiu«ptii-.t ku Nai os<e ka aa o iu uuka no uuu p!elo ikaika aua koa opio. Oi|ai ka MaK\.\-r.» i ku ae }ii ilun.i a noliD hou iao 'i i'alo ma ka |hoomut o-.i t v\AI . i kAiii kamaMk a0.3: ; "| V : 1 ;; "h"®;; Aol< i pau. '