Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 59, 3 May 1893 — MA KILAUEA. [ARTICLE]

MA KILAUEA.

He Elua Maii Huakai I ka Luāpere. laMai. he la lepa. ; Eia hou- no hoi keia huakai alii makaikai i ka lua pele. Ua hoea aekeia inake kau mua o ka makahiki 1890. Ua hauoli hoi na paemoku i ke kanaonokumamaono o na makahiki o ka waele ia ana, ka hoouaauao a me na alako ana o ka noho ana malamalama māi ka wa o kela aliiwahine kaulana i hele ai e uhaki i kekapu p Pele. I ko ka;Moiwāhihe'.Liiiuokolani 'piiana aku 'nialuna o ka nbho" kalaunu,.ua hele; kaapuni aku pia ma ; ioa ihoknpuni me ka makaikai ia Hilo, a ■ 'mai laila aku;'elike ine kana i 'i kaM,u -ai mā y , kāhuke hoopaa moolelo o ka Hale Luapele, £i e 'helPhnā' e 'hāipnle akn ia ■ Ma-: ; He mea oiaio no lpa ona; -makaU\nh ‘ iā,' ; nq ka a ..aliiijEāristiano 3 p (ai ole; māmna r j .^^^.^"hlelo;ia; he wahihe ; malānāālamā ā- naauaō- ōia, a ■' -mā iaauo, he mea hiki ole loa lōaā hā hookanalua āhā a ■ ana elike la me ka meai hekauiho maluua ō'kā noōnoo o Kapiolani ka ' meahoi i nele loa me ua haa- ■ winao ke ao ia, me ka nōho i ana hapa; pouli., I kulike ai ,hoi me kā mea e, mahao iā ! aku ana, nolaila, o keia mau huakai a keia māu mek kiekie : ua holke miai i ka like ole loa ■ o ko laua kulanā ma ka hoike ■ papa āna aku. s . Ua hōlo āku ka . Moiwahine , mai Honolulu aku mē ka poai • nui, ilokp o ia huina ; he lehui lehu walep ha wāhine a me na keonimana o ke alo alii, 'me na oneope like Ōle he hui wale; r a iwaena oia mau ukana he . elaa mau wahi puaa omo-waiu, , a uahoopaaia keia mau wahi puaa iloko o kāhi i ho.okaa- , wale ia—he wahi hale uwea elike : me ka hale uwea o na , manu, He . hookahi a elua l. paha mau kahuna, (hoomana- , mana) iloko o ua huakai la. , Aole io nō paha he manāoio o .. ka Moiwahine oiai he Karistiano ōia, a he ‘ lala; ā he hoa- : : hāhau ’maikāi h© kekahi Eka- ' lesia, a : lie- mea oiaio, āole io mop'pāha ōna' - haahaōio i hā • [kahuna, a.aole io no pāhā !hp

i meae kaealoa ia ai na lawe ' pu iaaku no keia, inau miea,” : , aole no hoi e waiwai e hoo- : . iaha ia aku keia man mea aka, ; , i hoike nae no ka manaoio loa . ia o keia mau mea mamnli o : , na puaa liilii i ’ lawe pu ia iloko o kelamau hale manu uwea. , Aole ho i kii ka poai holo- ; . okoa iloko • o ka luapele, koe . wale no o na poe malihini ma- , naoio wale ho kāi hele. a o ka .■ . i / *• • i poekoomaloka hoi, ua haalele : : ia iho lalakou ikai o Hilo. TJa booma.ka aku ka huakai a ka poe makaikai maluna o na kaa lio a me na lio holo maoli me.ke kai hele ana ma ke alahele loihi me kekaalo ana o ; nā hora e like me-kahuakai i 1 hele ia Kapiolahi iloko o nā la kahiko i hala- me kahoolea ana i na mele hooināhi m'e nā : ‘ mēleJ,o ( ka.' !mānāoid. . Aole iō no paha enele, he nauaina keia. e hiki olēai ke poina ia, ka huakai kaahele alii. Ua L iaki ioa au i ka loaaanaiah . he kii hooleleaka o ka haakai , alii oiāi lakou e hopmaka ana L e haalele iho ia Hilo. I ka * ■ hoea ana aku i ka halelūapēle , ua hoomaka koke iho la na , hoa o ua huakai la i hele a ma- , opaopa i kau a mea he luhi, , aka, o Liliuokalani nae, aole i oia i hoomaha - i kona luhi e ; like np me ka Kapiolani hana L ana, oiai he mau hoomakaur kau ana akealii nokahana i haipule ma kekahi la ae, e , hooko hoi i na hana laahia.i Aole oiai hiamoe iki a hiki i L kona hoouna ana'aku e hele l mai.ka onā mea hale, a ininau > akn la oia, pēhea la ke knlana : o konā wahi waiho waiōha. » “He nui no paha kana kini?” i oiā kāna ; ninau;i : u-i āku ai ihē koha. : heleh'elēha pihoihoi i ka » ua. mea he akenui: Ua hele L loānae ka onāhale iokomāikai • ;Peter Lee i kela mea, a nolaila, i, na hoohele ia. Mamuli oia l mea, na hoeleele loa hou ia ka t helehelena hauliuli o ke Alii l ka Moi. Ua hoakakā aku la l oia.i kona manao kaumaha me l na huaolelo moakaka. “He oi . inaoli ka hoi a ka poino,” wahi » ana, me ka i hou ana ae: “He i makemakē o Pele i ke kini. L Ma ia hope iho. ua ulu ae la he i noonoo hauoli iloko ona, np > ka mea, ua hiki no iāia ke lawe l aeika Palani ma kahioke > kini. Uolaila, ua kuai aleu la oia i ka Palani “Ekolu Hoku” ! a pau ōloko p ua hale la a lilo [ mai la iaia, ā me kekahi mau - pahu o kekahi rama maikai i loa. best” a ua i kauōha ae la oia e waiho pu ia ; me na ukana e ae a ka huakai ; alii, a haule aku la oia hiamoe , me kā oluolu maikai o ka mat nao mamuli o ka ike ana ua - hooko oia elike me ka mea l Mki iaia, me ka hilinai auae l ike mai ana no o Pele ma ia l ano. - Ma ke kākahiaka nui ae, ma- . hopeāho o kona hoopuka mua > ana ae i kana kauoha aŪi, aole - e ae ia kekahi poe haole ili ■ -keokeo e hele aku ma kahi o - ka lua pele a h'iki i koha huli > hoi āna mai, ia wa, ua pii- aku ij : Iā : . ; ;ka Moiwahine ājme kona r :poē.hoahele iluna d kapuu me

ke ālakai ia ana eke kahāka alakāi, me ko lakon pii hele ana malima aku o na pohaku pahoehoe eleele a hoea i Halemaumau, ka loko ahi e a mau ana. Aole he huaolelo hookahi i hoopuka ia me ka leouui mai ko lakou haalele ana i kahale luapele a hiki walei ko lakou hoi hou anamal Me ka hele malie ana, ame ka hiphiona haipule oiaio i hooko āi kela poe kanaka Hawaii i hoomalamalama ia i ka lakou huākai ike malihini ia Pele, a ika hoea ana ma kahi malumalu kahiko ma ka aoao komohana o ka pahoehoe eleele, ua ku iho la ka huakai. Me ka haawi ana ina mamaia olelo haipule oia ano, a me na loina mohai . na kiola ia aku la ua hainaka ulaula la a.haule aku lāilālo o ka papa pohaku pele 0 kā luāpele ēlua, ua mau hoi ko lakou waiho mokāki ana no ēluā pule mahope iho o ka hoi ana oka huakai. Alaila,, ua ninini ia iho la na Palani “Ekolu Hoku” a pau ilalo o ka -papaku wela o na pohaku pele eleele ma ke ano he mohai laa 1ke Akua wahine kaulana, a ua kiola pu ia aku la ua wahi puaa hiwa liilii ma ke ano hē i-a mohai. Ua alala ae la ua mau wahi puaa la mē na leo uwe kapalili ika uā mea he makau, aka. ua kiola ia akula ilalo oka pali, a hāihai liilii iho la ko laua - mau wahi iwi liilii. Malāila laua i waiho ai iluna oka pohaku pele wela enaena a hiki iko laua mo-a āha, a māhope'iho.paha, ua ai ihola uaAkua wahine lame ka ōno. 1 ; ; . Ua alanāiā ae ia nā haipule ia Madame Pele, no ka haawi mai i ka holomua ō ke āupuni āme ka paā māu'o ko Liliuokālani noho moi ana. Alaila, uahuli hoi māi la ka huakai no ka hale luapele ma ke auo like no me ko lakou hele ana, a maluna ae o ka ihoa o Liliuokalani iloko o ka huke hoopaa inoa o ka la 17 o Maraki, 1890, elike hoi me ka mea a ? u i hoike mua ae nei, he hoike hoi no ke kumu oka lakou huakai ike i-ka luapele ame ka alana ana ika haipule ia Madame Pele. He oi keia o ka huakai kelakela nui wale i hele ia e kekahi Moi malamalama o loko o keia ke neturia - umiku m ara aiwa. Aole paha e nele ka hauoli oka uhane o kela Aliiwahine kaulana Kapiolani i kona ike ana maii keia mau mea, oiai oia ma keano he kuaaina, eia no nae, ua aa aku la no keia Moi 6 Hawaii e. hele ma kela huakai hooweliweli me ka hoike ana i koaa kulana ano like me kela wahine kaulana i hele mua ma ia huakai i ka wa i hala. Oiai he mea oiāio, aole i holomua kē kulana o ke aupuni, a ua halawai hoi kā Moiwahine mua me ka hopeua poino, nolaila, aohe mea -e kanalua iā ai, .o-ke kumu i hoeā mai ai o kela mau poino, mamuli no ia o ka ālana ia aua aku o ka palani ma kāhi o kē kini iinuā o Pele ke A.kua wahih.e.— S. F. Caūme]z&Hohu'Haicaii. .„