Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 170, 16 November 1893 — "He leo no ka ai a me ka Ia." [ARTICLE]

"He leo no ka ai a me ka Ia."

He olelo kahiko keia no Hawaii nei. Ina e huli pono ia iho ke ano, e loaa ana no, a o kekahi ano he okoa, ka hana he okoa, kā hoonoo o loko o ka hana he pololei i ka ike aku a na haku alii, aohe wahi paumaele, ua pololei ma na ano a pau, ua hilinai ia aku e na haku alii a haku hana hoi; ua hoolawa ia aku i ai a i i-a, ua ai a panapana, aka, oia lako nae la he mea ole wale no ia i i ka noonoo o loko.

Ua ike pinepine ia keia hana a ka noonoo o loko o ke kanaka Hawaii mai kahiko loa mai ma na moolelo. I kekahi manawa, hakaka a kaua kekahi alii me kahi alii, aka o keia poe nae i hanai maikai ia no ka pololei o nahana uahaalele ike alii nana i hanai a holo a komo ma ka aoao a ka noonoo o loko i makemake ai a aloha hoi, alaila huli mai a kipi; o ka pahu hopu o ka noonoo o ka make o na haku alii a haku hana hoi, nolaila i o ai kela mau hua maluna ae. Kahaha, kai no he aloha io, eia ka he ‘leo ka ai a me ka i-a.” Malia pela paha ka noonoo o na alakai o ke aupuni i keia wa. Ke nana nei ika pololei 0 na hana a na lima lawelawe malalo o lakou, a ke kaukai aku nei na ka hewa o ka hana e hoopau mai ka oihana ae. Ina pela, ina nae hoi he nalonalo iho ka makemake ole o na paalalo malalo aku o lakou 1 ke Aupuni Kuikawa a me lakou na alakai. He akaka loa ua ulupnni loa ia i ka inaina i keia Aupuni Kuikawa a me na alakai mikanele ona hookohukohu hoopololei lawelawe oihana ana o keia mau la no kahi ai a mekahi i-a; o na noonoo ana nae o loko he okoa, “o hoi ae no o Moiwahme.” A īna e hookoia a ulu ka hakaka, e ikemaka ana no kakou e pau ana i ka holo a huli mai e pepehi ina haku hana no mea aohe makemake o loko, a e o iho ana kela mau huaolelo, ‘kie leo na ka ai a me ka i-a.” Eia kekahi, o ka leo alii, “o ke kanaka pono o ko’u kanaka ia.” Eia hou, “ua mau ke ea o ka aina ika pono.” 0ka manao o ke alii ma keia leo kuahaua, aole no ka pono lawelawe oihana ana, aka no ka pono haipule io a hoahanau hihia ole iloko o ka Ekalesia. Ua ike ia keia i ko Kamehameha IH. au e noho Moi ana. Ua wae oia aka poe haipule o lakou na luna aupuni,mai na poo oihana ahele aku ilalo. 0ka hua i ike ia ua pilipu ka hewa auakuapapanuika pono a me ka maluhia makina ou e Hawaii. A hiki ikeau o Kalakaua, ua kailiku ae ke alii i na oihana aupuni a kau aku la maluna o ka poe aia a nele ka poe pono iloko o ka aina. 0 ka hua i ike ia, ua kulanalana ke aupuni a ua lanakila ka hewa, a oia no ka Kamakaeha alanui i iho ai a haule i ka lua. A ano eia ke aupuni ia oukou, a o ko makou manaolana e holoi aku ana la oukou a pau ka lepo a laua i kapulu ai, eia ka e popopulu ia ana no ana ka hewa o ka lawelawe oihana ana ka nana. Ina pono noho no, he koho wale aku no keia, malia elua noonoo i loaa ia oukou, o ka hoopono ma ka oihana ame ke ano o ke aupuni no ka lehulehu, nolaila, waiho akea ia ai na oihana aupuni na kela a me keia e lawelawe ina he luna aupuni haihai kanawai a pono ke malama oxhana. Ua hiki no, no ka mea, no ka lehulehu ke aupuni, ina no e hoowahawaha ia oukou pono ka malama oihana ana ua hiki iho la no ia, maikai no ia la i ko oukou manao ua hlo oukou i pou kui o no ua poe paalalo nei a oukou e aumeume ai me na olelo ino. Hopoole.