The Liberal, Volume I, Number 38, 14 January 1893 — He Manao Akea. [ARTICLE]

He Manao Akea.

Mr. Lunahooponopono E kala mai i ko'u haakei, ina e kue loa ko'u mau kaaimanao ana me kou no ka mea oe kekahi i kulai i ke kumu o ka o kalaimanao I ka wa a ka Lunamakaainana Kapahu o Kau, Hawaii, i lawe mai ai i kana oleo hooholo hilinai ole i na Kuhina ma ka auina la Poaha nei, Ianuari 12, owau kekahi makaainana e hakilo pono ana i ka hana a na hoa hanohano o ka Hale, Ua piha o hope o ka Hale i na kanaka e kakoo ana i ka aoao kue; aka, he Hawaii maoli no a'u, role nah owau kekahi i hui pu aku me ko lakou hauoli ana. He okoa ko'u noonoo. O ka Aha Kuhina o Wilcox, Robinson, Jones a me Brown i haule iho la, kekahi o na Aha Kuhina kakoo, ikaika loa ia e na poe kalepa, kuonoono o ka aina, a me na poe noonoo maikai a pau, Ua olelo ae o Mr. Thea H. Davies, o keia ka Aha Kuhina pookela loa ana i ike ai ma Hawaii nei. O ke kakoo hookahi ia a ka hapanui o ka lehulehua Ua hoea loa mai na leo mahalo i ka Aha Kuhina i haule iho la mai Amerika mai, mai Enelani mai, a mai na palena loa mai o Europa Ua hoao mua ia e kulai keia Aha Kuhina me ka olelo hooholo i lawe ia mai e ka Lunamakaainana o Koolaupoko, aka, ua haule wale. He mau la helu mahope mai, punihei mai ana ka Lunamakaainana o Kau, mamuli o kana olelo hooholo hilinai ole i na Kuhina, lele paukiki ana ka Aha Kuhina iluna o ka lepo. Aole maopopo ia'a na kumu nui i noonoo akahele ia ma ka aoao o na poe kue no ke kulai ana i ka Aha Kuhina aole owau kekahi i komo iwaena o na hoa lunamakaainana e hana, hoohulihuli, a kaili i ko lakou noonoo maikai. Aole au he kanaka kuonoonoo e hiki ai ia'u ke komo mawaena o lakou e hoalohilohi i ko lakou mau kii onohi me na makamae e olohewa ai ko lakou mau kileo; aole loa! He makaainana kuwaho wale iho no au e makee ana i ka pono o ka lehulehu. Ma ko'u manao, ua like ka hewa, ka pelapela, hoowahawaha ia, a me ka hoohaahaa loa ia o ka mea e hoowalewale aku ana i ka maka o na hoa me ke eke gula e like me ka hoa e punihei mai ana ia maunu kawili iole. He mau mea lapuwale like laua. O ka hapanui o na haole ke minamina nui i keia Aha Kuhina, koe na poe haole "manu lele," aole o lakou wahi pilikana ma ke one o Hawaii nei. He poe Hawaii no kekahi e makee nei i ka Aha Kuhina i pau iho ia, aka, o ka hapanui paha o ka lahui, aia no ma ka aoao o ka lakou poe lunamakaainana i koho ai; no ka mea, ua waiho aku lakou i ka noonoo ana i ko lakou pono a pomaikai maluna o ka lakou poe i hilinai ai, a i na he hewa ka lakou hana, pau pu lakou iloko o ka upena hookahi, aohe ahailono. Aka, he mau Hawaii no kahl'i hoolilo ole i ko lakou pono noonoo ne hai e hoohana; he kakaikahi wale no nae paha lakou. Me he la, i ko'u hoomaopopo ana he kumu nui no ka haule ana o kekahi aha kuhina i kakoo ikaika ia e na poe koikoi o ka aina. Ua olelo ia o ka aha kuhina I pau iho la, aole pono o na Hawaii ia lakou; aole kuikahi o lakou me ka Moi; aole o lakou aloha i ka lahui; he poe hoohui aina lakou; he poe nanakee i ka pono o ka lehulehu ma o ko lakou kue ana i na "Bila banako a Hona, "ka" Bila alanui kaaahi o Hamakua," ka "Bila koho aha Elele Kumukanawai, " ka Hila oteri," a pela aku, Loteri, " a pela aku. Aole wale no o keia ka Aha Kuuina kue i kela poe bila kanawai ae la, aole aha kuhina hookahi o ka Moiwahine Liliuokalani i kakoo i kela poe bila. Ua na leo kue o ka lehulehu Hawaii a Niihau, no keia poe bila. No laila aole ka Aha Kuhina i ka hookahi maluna o ko lakou kahua; aka me ke kakoo pu ia no e kekahi hapa o ka lehulehu. Hewa anei lakou no ia mea? Oia ko lakou Kalaiaina, aole hewa lakou ke kulike ole me ko kekahi poe e ae.

Ina o lakou wale no ma ia kahua o ka lahui holookoa ma kekahi aoao alaila paha, ua kupono ke noonoo ia aku ua olalau ko lakou noonoo aole kupono ke noho kuhina. Oiai, ua haule ka Aha Kuhina, he mea mauwale ke kamailio ana no lakou, ua pau ka lakou pono. E nana aku i ka pono imua. E kau aku na maka i ka poe hou e hoonoho ia mai ana. Ua wae ia anei lakou me ke kupono? Ua wae ia anei lakou he poe a ka lahui e hilinai aku ai? E hooholomua anei lakou i ke aupuni? E nana anei lakou i ka pono o ka lahui a me na poe Hawaii? He poe anei lakou i aloha i ka lahui i hehi ku ia

ilalo? He poe anei lakou i hilinai ia e ao pono ana lakou i ka Moi? Ma luna o na mea a pau, e wae ia mai anei keia aha kuhina i kulike me ka rula pua (principle) i kamailio nui ia iho nei, na ke alakai o ka aoao hapa nui i lanakila e wae ka aha kuhina, aole na ka Moi? Ina aole i wae ia ka aha kuhina I kulike me keia poe kumu ne la maluna, e kue aku no; makehewa ke kakoo aku ia lakou; aole e loaa ka maha, lanakila, holomua, pomaikai, noho laulea, hilinai la, kakoo ia, a noho kuikahi o ka manao o ka lehulehu. He eono aha kuhina I haule iloko o ke au o hookahi makahi wale no o ka Moi Liliuokalani, a he elima o : lakou i pau iloko o eono mahina wale no. Aolqe keia he mea maikai,. aole hiki ke kaena ia he aupuni holomua o Hawaii ina e mau keia ano hana. He mana kauliilii. kona ano, aole o mau. O ko'u lini e lawelawe ia na hana aupuni o Hawaii me ka maemae e like me ka hiki, i mau ai ka inoa aala hanohano o ko kakou aina aloha. Ua kakaula keia me ka manao maikai a makee i ke kuokoa ou e Hawaii.