The Liberal, Volume I, Number 38, 14 January 1893 — MOOLELO I HOOPOKOLEIA O NA POE KAULANA O NA AU A PAU. [ARTICLE]

MOOLELO I HOOPOKOLEIA O NA POE KAULANA O NA AU A PAU.

MAHELE XXI. Ma na kahua kana kaulana no oia o Lutzena me Leipsic, a pela ma na kahuakaua pale o ka 1814, a oia me Macdonald kei kupaa mahope o Napoleon a hoea i ka hora hope loa. I ka hoi ana mai o Loulu KVIII I Moi no Farani, ua hoolilo ia oia i Luna Senate no ka Ahaolelo, a i ka 1815 ua haawi ia iaia ke alakai o ka puali pale aku ia Napoliona mai ka hoi ana mai mai Elba mai. Aka, i kona Ike ana I ka hae nana oia I hapai i ke kiekie a me kona Hakumua o na kahuakaua lehulehu, a me ke koi a na koa, ua komo aku la oia malalo o ka malu o Napoliona Ma keia makahiki no, ua hoolii kaua aku oia i na Beritania ma Quater Bras ma ka la hookahi no a Napoliona i hoauhee ai i na Perusia ma Ligny, a ma Waterloo ua hoolii kaua aku oia iloko o na ahi elua me ka hahana nui, a he elima lio i make malalo ona ma kela ia, aole ona poka i ku ai. Aole oia i ha'alele ia Farani, a ua hopu ia oia he kipi, a ma ka la 5 o Dekemaha ua hoopai ia oia o ka Ahaolelo Senate, o ka poe oloko he poe enemi laia, no ka aoao alii he 169 kue ia 17 wale no kokua iaia mahope o kona pale ana iaia iho me ka malalo nui ia, a he elua la mahope iho, ua lawe ia aku oia iloko o ko kihapai o Luxembourg no ke kipu ia e na koa. Ua haawi oia i ke kauoha o kona ki ia ana ma ka olelo ana " E ola loihi o Farani, a e ki mai maanei (ka puuwai) a haule iho la oia a make loa i ka poko a na koa. Ua lilo keia make ana o Ney i mea kumakena la e ka lahui Farani holookoa a ua nune aku nune mai. Oiai o he kanaka ua aloha nui ia no i hoopane a me ka hooko pololei na kauoha, a o kahi aliikoa nui o Farani. Ko Ney kulana he koa oiaio ua piha oia i ka wiwo ole, aka koe nae maka akahai oia i kona kulana wiwo ole he koa olalo. Ma kona kulana Generale hoi ua kaulana oia no ko na hoi hope ole ma ma kauai ikela ua Portugala a me Rusia a malaila no hoi oia i kaulana loa ai a malalo mau kona mau enemi laila.

E loaa no kona moolelo piha ma keia mau buke, Memoires du Marichal Ney, publies pay famille, Paris 1883. Vie du Marichel Ney; A Delmas's Memoire no la revision du Marichel Ney 1832; Military Studies by Marshal Ney written for the use of his Office by C. H. Counter, with notes by Major A. James, London, 1833. MAHELE XXII

O Viscount Horatio Nelson, (1758 a me 1805,) oia no ke keiki opiopio loa a Rev. Edmund Nelson, ua hanau ia oia ma Buruham Thorpe, Norfolk, i Sepatemaha 28, 1758. I kona wa opio loa no na ala mai na manao a-a e hele ae maluna o na moana me ka wiwo ole, a e lilo hoi ia i home nona, a pela no i lilo ai oia i adimarala wiwo ole no na kai, a mamuli o ka lokomaikai o kona makuakane pilikoko ma o ka makuahine ala, ua hookomo ia aku la, oia i ka 1770 i ke kulanui o ka oihana kaua moana o Beretania nui. He makehewa ko kakou makaikai ana laia iloko o ke kulanui; aka, e makaikai ae kakou iaia, oiai, ma ke kulana mua o ka oihana kaua moana. Oiai oia ma ke kulana lutanela, ua ike aku oia i na hana o kana oihana ma na pea a pau o ka honua nei; a ua hoike ae oia i kona eleu nui a me ka haawina o ka naauno kiekie, a maluna ae o na mea a pau, o kona wiwo ole i ka wa kupilikii loa, oia no ka oi kelakela ma ka eleu. A ma ke pailata ana i ka

moku iloko o ka ino ua hoomaopoo kona mau aliimoku kiekie i kona akamai a me ka hooko pono i na kauoha i haawi ia aku maluna iaia. Ua hoolilo ia oia i kapena kuikawa iloko o kona manawa he iwakaluakumamakahiki, a o keia kulana i loaa iaia he mea kaulana loa ia no kekahi kanaka opiopio, a iloko mai o kekahi mau makahiki mahope mai ua komo oia iloko o na kaua weliweli loa o Amerika. A iloko o keia mau makahiki ua nui ka lanakila o na mokukaua Pelekane, a o keia no ka hoomaka ana mai o na, koa Pelekane e kaulana loa ma na kaua moana ana, koe nae na hopeua o keia mau hana ana, mamuli o ka loaa ana mai ia Rod-,

ney's o ka lanakila nul i ka 1782. Ua pii mahuahua loa ae la ke kaulana o na koa Pelekane no ko lakou wiwo ole, a kapaia aku ia lakou "Na Lioua Hae o ke Kal," O ka Hae o ke aupuni Farani no kekahi manawa loihi, e wolo ana ia ma Inia Hema, a pela pu maluna o na kai o Inia; I keia manawa ua hui ae la na aumoku kaua o na Aupuni Moi, oia noi o Franani a me Sepania, a hoomaka aka la e holapu me ka paka ha wale i na pono a me na pomaikai o na kanaka Pelekane ma na kapakahakai o Pelekane no kekahi mau pule. Mamuli o ka hui ana o keia mau aumoku kaua a me na koa, ua hooweliweli aku na mana o ka akau ia Pelekane ma ke ano e opa pu a pili i ka paia, ua holo loa aku keia mau aumoku kaua hui no ke kowa kaulana o Giberareta. O Nelekona i keia manawa, ke ike nei no kona mau maka noeau i kela mau hana aole nae oia i komo pu aku iloko o keia hana nui, oiai oia ma ke kulana pale a me ke alualu ana i na moku e like me kona mau moku ka nunui. O kana hana kaulana loa a me ka wiwo ole i keia manawa, oia no kona hoolala ana e komo iloko o ke kaikuono o na kapakai o Amerika Hema, a lawe pio mai ia mau wahi malalo ona, o keia kona hooiaio ana mai i kona wiwo ole. Ua pi au ae ke kaulana o kona inoa iloko o keia mau makahiki, a ua hoohuli mai oia i ka noonoo ana o na Adimarala ma keia a me keia wahi ana hoi i noho ai malalo o lakou e hooko i na kauoha. I keia manawa e noho ana ka Moi Williama IV ma ke kulana ao kaua moana. Ua kapa aka oia ia Nelekona, ma ke ano he kapena kamalii me na haawina o ke ano akua. Mahope iho o ka maluhia ana o Vaseila 1783 aia o Nelekona i Inia. Hema no kekahi mau makahiki, ua hoike aku oia i kona ae ole e hana ia na hana apuka o ke aupuni o Amerika Hui me Pelekane me kona hoiku pu ana i na hana apuka ma ke kahua o Lamaika, a ua kau iho maluna ona na hoohanohano paleua ole. I keia wa ua hiki mai ka manawa a keia pukonakona o ke kai e hoike ai iaia. O ke kaua mawaena o Enelani me Farani, ua kukala ia i ka malama mua o ka 1793, a o Nelekona i kela wa mamuli o ka hoola ana a ka Haku Hood - he veterano no ke kai i mahalo nui iaia, ua lilo no la oia he kapena no ka moku-

kana a oia no kahi moku i haawi ia lala e hoo kele. Ua hoouna ia aku oia ma ke Kaiwaenahonua malalo o na aumoku o ka Haku Hood, a oiai, o ko ia nei kahi moku okiloa o keia awa kaua, aka, ao hana aku oia i na hana ku i ka weliweli a pela oia i kaulana loa ai me ka mahalo ia Me kekahi wahi puaii luina paka, ua hoopuni aku lakou ia Hasila me ka hahana nui o ka enemi a ua lilo i mea ole, a ua lilo pio mai ia wahi mamuli wale no o ka wiwo ole. Ma ka hoopuni ana ia Calvi, na paio aku lakou i na pukumahi a ka enemi me hookahi wale no pu, a mailala, i lilo aku ai hookahi ona onohi. Aka, ua kaulana loa ae oia a me ka pii pu ana ae o kona wiwoole a pookela. I Maraki 1795, o na aumoku kaua o Beretania malalo Adimarala Hotham aia ke hooili kaua la ma na kapakai o Italia, me kekahi aumoku Farani mahuahua a lako no hoi, a he mokukaua nui kekahi nona na papa-pu he 84 ua pau na kia i ka hakihaki e koioia ana e kekahi manuwa me elua manawa nana e kiai ana o ka laina. Aka, o ka "Agamemnon" he 64 wale no papu ua paio aku oia i ka enemi me ka wiwo ole. Mamuli o ko Nelekona piha akamai, ua hoowalewaleia ka enemi a hiki i ke piholo ana o na moku i poino. A ina hoolohe ka Adimarala i ka Nelekona mau kuhikuhi, ina la ua pau loa na moku Farani aohe ahailono. I ka hooilo o ka 1895-95, ua hoonohoia oia e oki aku i na hoolawa ai ia Farani ma na kapakai o Italia, a ina i hoolohe na alihikaua o Auseturia iaia, ina ia aole e holopono loa ka Napoliana kaua mua loa ma Monte Notte. Mahope iho o keia ua kau ae oia ma ke kulana Komodou; a ma ia hope koke no ua hana aku oia i na hana ku i ka weliweli i manaoia e na aliimoku oia wa he mea hiki ole. I keia wa, ua hoohulaku la o Sepania iaia me Farani akukala mai ia i ke kaua i ka 1896; a i ka la 13 o Maraki; 1897, ua hui mai la ke aumoku o Sepania me ke aumoku kaua o Beretania ma Vincent. He iwakalua-kumamahiku ka nui o na mokukaua Sepania i ko he umikumamalima wale no ole no i hopo iho o Adimarala Jervis; aka, ua lele kaua aku la iloko o kekahi mau kaahele kaua akamai a mokupu he eiwa moku o ka enemi. (Aole i pau)