Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 19, 31 January 1890 — KA LA. [ARTICLE]

KA LA.

Mamuli o na kahoa kalai maoao olalau e ike īa aku oei ma ka aoao o na aiakai o ke aupuoi maloko oka lakoo wahi oupepa "Ka Maoawa," iloko o oa la elaa i hala iho la, ua ike maopopo loa ia ka hawawa o na kalai nmnao ana a keia poe, a ina . oia na kalai maoao aoa e hilioai aku ai kakou e loaa mai ia kakou ka pooo a ,me ka pomaikai, he oiaio, aohe uo e emo pau kahi pomaikai a kakou e ike oei e loaa mau uei ia kakou m& ke kuikahi i ioaa oiua ia kakou a kakou hoi e ooho oei me ka maiuhia. E hoomaoao iho oukou i oa mea a makou i hoaiai aku ai ma ka pepa o nehinei, e pili anai ke kalepa waiwai me ke dute ole, ao ka lakou nei lioi l īa e hoao mai oei e huna, he oiaio ! aole keia he poe kanaka Amenka, ka poe hoi oa lakou e lawelawe mai oei ina hana o ke aupuniy a o na paaialo hoi o kela wahi nupepa namu i oili bou ae uei. Ke mioamioa oui oei makou i ko kakou noho'na holonma o keia mua iho, a pela oo hoi ko niakou manao makee no koia poe kalai aupuui hupo, uo iakou hoi na manao huhewa ioa ma ke ku nui ana ae nei a kokua i ke kaiepa waiwai ana me ke dute ole ia, he alanui kokua nm ioa kela e hiki ai i tia enemi o kakou ke hooikaika e hoopau ia kela kanawai kalepa a Amerik& iluipnia i haawi mai ai la kakou a kakou hoi e uoho kuokm oei i keia 1* !

Ke kapa aku nei makou i na inoa e ! na poe e hoala mai nei i keia kumu-1 hana hou, oia hoi ke kalepa waiwai aua me ke dute ole, o "Umiapuaauaaupohaalele" ma, oia paha ka inoa kupono loa no keia poe, oiai o na poe e hana ana 1 kela mi.nao auo kauaka Amerika ole he olnlau loa ! Ile hoalloua pakalaki loa keia i hana ia iho uei e iakou, oiai ke kokōke m»i nei ika mauawa e noonoo hou ia ai ke kuikahi panailike, uo ka pono u tne ka pomaikai o ko kakou maa oihana kalepa waiwai. Eia na enemi ma ka aoao oko kakou kuikahi ke noho nei iwaena o kakou, a ke houluula mai uei lakou i na kumu e hoohauiehia la ai ka haawi hou aua mai o Am<?fika Huipuia ia kakou i ke kui ka hi, i■ ka muuawa e iawe īa mai ai o keia niuau imua o ka Aha Senate ma \Vasinetona.

( T a liiki mai kekah» rnau lon > i o makou uoi, oia keia, ua oholi loa kokahi o ua poe i kue loa i ka hoomau la ana aku o ke kuikahi mawaena o Amenka Huipuia me ke aapuni o Ilawaii mamuli o keia maa hana a keia poe e hapai mai nei, oia I 01 ko lakou hoao ana e hana ia kekahi aehke kalepa waiwai me ke dut-e ole. A o keia mau haua a lakou a kakou hoi i ike uui iho nei, ua houluulu ia a ua makaukau loa hoi no ka hoouna ana aku i Amenka, mahope koke iho paha o ka la koho baU>ta. He oiaio keia mea a makon i hoike aku nei ia oukou. Ile mau kumu kela e poiuo

ai ko kakou mau poe kalepa waiwai, oa poe kanu ko a pela pu uo hoi me oa mßa a pau e noho ana ma keia aupuni e manao aua e hoomahuahua ae kahi loaa ma kekahi mau hao# holomua o ka waiwai iioko nei oka aina. He mea keia i minamina nui ia e makou, ma ko makou ike ana i aku ia "Umi-a-puaa-oaaupo- hhalee" ma o hana ana i keia hana uloha ole i ka poe mahiai a me ka poe kalepa o ka aina, a o iakou nei īho no ka poe i ala a kue mai me ka īkaika ona mea kaua r a noho nui iho la maluna o na oihana aupuni o ke Anpuni, a ke hoao uui hou mai hei no e hana i keia haua i kue Ipa īa e Amerika Huipuia. He oiaio, na nui ko makou minamina i ke o-i ana ae nei o keia poe a kau maluna ona hokua o ke aiakai ana i na hana o ke Aupuni, no ka mea, ma keia hana a iakou e hanp nui mai nei, e poino ana na poe kalepa waiwai, na poe kanu ko a me ka lehulehu holooko&, & e kaa mai ana na hoahewa

ana o keia mau hana kalai aupuni kamalii a lakou e hana nui mai nei maluoa o na poe uana lakou i hoo'nAho aku ma la kulana. A hiki mai i keia la ua ko loa na mea i wanana e ia ae imua o ka lehulehu, he mau Kuhīna opiopio loa keia no ka hooponopono ana i ke aupuni, a ua ko kela mau olelo ! A ke kapa hou aku »ku nei no makou, he poe hawawa a ike ole maoli no keia pop, a mamuli o ka lakou mau hana ua hiki ke kolio ia aku he poe iakou i manao e kumakāia i na pono o ke Aupuni o Hawaii, me ka manao nui ana paha irm iakou e hana pela, alaila, puni aku ka lehulehu a koho i ko lakoū aoao 1 keia kau koho balota ae.

Owai ke hoahew>i ia ana no keia mau hana ekaeka a lakou ? Oka aoao no o ke aupuui a me ca moho o ia »oao e uouoho haman mai nei, oiai aole loa no lakou iae iki e haua ia kela manao o na aiakai o ke aupuni mai keia la aku a ka la koho balota ! ona poe e hakoko kue mai nna no ko kakou kuikahi ika manawa e lawe ia oiai ai imua o ka Hale Ahaolelo Senate ma WaBiuetona, oia no ka poe kue kuikahi e noho nei iwaena o kakou. Ua maopopo lea kela mea i kela a me keia kanaka Amerika oiaio e noho nei iwaena o kakou, a e nolio malio mai ana no lakou a ike i ka aoao e puka ana i ka la koho e liiki mai anai a" la iā auanei e ike ia ai ka poe e hiki ai ke hoopio loa i keia manuo i hoala ia mai nei e keia noho'na aupuni kipi i ku iho iloko ona inak>a hiki elua I liala ae nei» Aole no paha e loaa ana he kuia no ka loaa kou ana mai oko kakou kuikahi ina aole keia poe i hoala ae nei i ka lakou kumuhana lapuwale imua o ka lehulehu a me ka aina, me ka manaolana o keia poe pela e hoomau ia aku ai ko lakou noho mana ana maluna o ke aupuni no ka pono o kela auna haole-Amerika oie o ka poai kalai aupuni ole wale.

lna e olelo mai ana keia man Kuhina ke hana nei lakou no ka pono o keia aupnni, alaila ua hiki paha ia makou ke hoapono aku ia lakou a me ka lehulehu holookoa. O ka manao a me

ka iiai o ka onon ia ana &$ nei o manao, ke kalepa waiwai me ke date ole, aole i hoike ia mai, aka nae, aole no e nele ana ka ike ia akn. A he mea pono ia makon e hoike aku i na knmii i hiki ke hooiaio ia penei: Ona peo nana i hana kela knikahi kanlana i kela mau la akn nei, o lakou nei no, aka, hoole nui iho nei aole na lakon i hana, aka, ke hooia nni mai nei no nae lakon ma kekahi alanni ok*oa ae, oia hoi, ko lakou hapai ana mai nei i ke kalepa ana me ke dute ole. 0 keia mau hana a lakou e hana. mai nei me ko lakou manao ana he hana kela no lakou e kaulana ai, aka, aole loa! ke hana nei lakou i keia hana me Ike apono a me ka ike ole o ke aupuni o Amerika Huipuia. E hoomanao iho oukou e ka lehulehu, e huli ae kakou a hoomaopopo ihoikeia: Ona poe nana i hana i na kumuhana o ka aoao Lahui. ua ike loa lakou i ka lakou mau mea e hana a e hooko ai ke komo lakou iloko oka Hale Ahaolelo, a ua makee loa lakou i ke kuikahi o ko kakou noho aloha pu ana me Amerika Huipuia, a e hooilĀika nui ana no )akou e hoomau ia kona ku ana, ina nae e hookele ia na hana o ke aupuni no ka pono o kela a me keia lahui e noho nei iloko o ke aupuni !

He halawai ka ka aono Hoomaemae ma Kamoihili i ka »■*. Pnakola nei. Aohe ka i piha ka ekolu wahi kanna kanaka kupono i ke koho balota i hiki ae e hoolohe i ka laKou kukalekale ana. Ua mnan īa o Kikila Balaunu e Kaiwinui, no ka mea e pili ana i ka hoemi ana i ke ana waiwai o ka poe koho alii, na hoole o Kikila, aole ka e hiki ke hoemi ia, he pololei no A ua ninau hou la aku no oia ina he mea hiki ke keakea īa ke komo ana mai o na Pake, lapana, Pukiki iloko nei oka aina, ua hoole no o Kikiia, aole e hiki ke keakea ia. Nin-ūu hoi o Kahalewai o Manoa, no ka mea e piii ana i ke kuikahi kaili aiua. na huhu loa o Kikila Ealaunu, me ku hooi(i aku, aole ka e hiki iaia ke keakea i keia mea. Eia na poei r haiolelo, Kikiia, Kamika, Aki (holo kaeiaka) MehurBta Kaaukai (kataikah; loa kanaka o loko). Ua ninan ia o Aki, aka, aole e hiki ke pane poloiei mai i ka haiua, ua paiahā ka ai a ka Opeln. Ona iuna hooikaika i paipai ae no Kikiia aia, o Kahalewai ame Pauiani. Malaila ae kekahi mau lio*na o ka aoao Lahui, a ua hoi mai no. Ua'-oui ke ohohiā o na kanaka e lohe i na wai ono mai ke alii Mr. Mulier mai, aka, ua hai aku oia i kanaka e hele i-ka po halawai nui ma Honolulu. Nui ka haunaete o keia halawai ; nut na wahine a me na kamahi mawaho o ka hale halawai kahi i hnokani pila gitā a: me ka hula ku'i pu»na, He wawahi liale ko ka po 30 o lalai i hala ma Kapalama, a eia ka mea apiki aoie laua i hopu a hoopii ia iki ia no ia hewa—o keia man \ hana keia haua he mau paalalo no ka aoao Hoomaemae. i A hiki mai i keia la oole he moho i ike ia e holo pu ana me ka waipahe ona Pali. ka moho o ka Lahui Mekia Akoni Hona, a iea nela, alaila, ma kt\ manao o ke Eanawai Koho Bal >i i, o Akoni Rosa ka lunamakaainam o na Ap iu<i o Koolauloa a- me ka Khukai o laio.

As the Blrenylh ami wealih of a naūai. %re buitt on tht partition of the soil inlo numeroua small farma rather ikan into a fev> large e(4ates, our candidatea wili endorae all pracUcab?r auggesUim& for augmenUng the $fficiency ofthe Hom >xtead AeL —Nationai £eform Plafcforni.