Ke Aloha Aina, Volume III, Number 31, 31 July 1897 — HE MOOLELO HOONANEA -NO KE- Keikialii Alabati. Ke Kaeaea o Pelekane. -A ME- Ka Ui Madelina. Ke Kukui Uwila o Ainapo. Hoohenoia no KE ALOHA AINA [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONANEA -NO KE- Keikialii Alabati. Ke Kaeaea o Pelekane. -A ME- Ka Ui Madelina. Ke Kukui Uwila o Ainapo. Hoohenoia no KE ALOHA AINA

I keia wa a ka Moi i pit aku ai iluna o ka oneki o ka moku o ke Keikialii Alab6ti, aia hoi ke kiai awa ke hoonanea ala i na malihini ma ka hookaau olelo ana, roe ka haupu ole ae, eia ka Moi iluna o ka moku. Helepololei aku la ka Moi Uiiama mahope o ka moku, kahi hoi a na malihini e hoon"nea la nei, rae ko lakou ike ®le mai o ka Moi keia e hele ak<.' | ne». I 1 kona hookokokt La *ia uma j kahi a na poeekelu e noke .ana i ke; kamaiho, ua ike koke io aku la oia \ na helehelena o kana keiki, oiai ka malamalama o kc kukni e pa nono ana i kona mau helehelena.' A oia no hoi ka wa a ka Moi i puili ae ai i kona mau lima, a aie na waimaka e hiolo ana mai kona mau hhilihi maka iho, ua puapa ae la oia me ka leo malie o ka mea i piba i ke aloha. E na lani, ua hooi aku r e i kou ahonui, mamuli o kot' hoihoi ana mai uei i ka roea a kuu uhane i aloha ai, a ua haawi mai hoi oe i ka ikaika hou iloko o kuu kino, oiai, ke heokokoke aku nei ko'u mau la i ka hapalua like o ko'u ola ana. 2 ka mao ana ae o na uluku aloha keiki. ua hele pelolei aku ia oia ma kahi o kana keiki e noho ana, a puhki ae la ma ka a-i o kana keiki, a uwe iho ia me Ka ehaeha nui. He manawa kupihkii loa keia o ka makua i ke keiki, oiai, ua hoomaopopo koke iho la ke Keikialii Alabati, ua ike la oia mamua o Kona hoea kino ana aku i ka halealu. 1 ka pau ana © na kikoni ehaeha o na waimaka mawaena o laua, ua hoolauna nku ia oia imua o kona makuakane i kana wah ne, a pela no hoi i kona hoaloha opio, Mahope īho o na hoolauna ana, ua noi aku la oia ika oluolu o kona niakuakane, haokuu mai laia no ktkahs mau minule, no Kona kii ana aku ī kekahi malihini ilalo o ka nooku, no ka lawe ana mai e heikeike aku imua o kona hanoh^n»' L a hio u i m<Ni n>.usa' i ka manao o kor.a ffifku;bnt a n keiu hoakula o i,a la opio, a peh oi i ku ae ai a iho aku )a ilalo i k.i mi ku no ke ku ana t kon* i»»kv!#k.iiH" hoikair», eiaī hoi, ua ahuwale na mea g psu a lakou i hana ai o ke hoi« sna aku o kana keiki Nelāiia, ua iu.l u mua iho la oia iam thc, a » hnki'ha wate r.o a heea aku ka tiā ua ninpo keke i«si 1» osa » kā roca hou. h. hai i niea a pai* wai ka nui & k« hiki i ka \ *v- «n#, » u* k>na i {-ane n-».i *i, pu «ku hstis. no nu'», n plii mi * sii m<im a § o fcou 1- k . !•■• « i h»ka-i* wau n. 1 ia . e I.j *,«. y.a Su-.» m*{ l* ko ke Kct : k.« •' -K-i t\ > k* . •. i' «nn ih.i**: I» Ki , r< .• b »1,1,.. f%-.( V i uu ki\iksrc < . <. . : '.• pi o!.#

I ko laua hiki ana aku iluna, ua hoolauna aku la oia i kona makuakane ponoi i kana malihmi hou, <a mahope iho o ka o na kukai kamailio ana, ua koi kuke aku la kona makuakane no ka hoi ana Tka haleaiii, a oia kana i noi aku ai, e bookuu mai iaia no ke kakahiaka ko laua wa e haalele iho ai i ka moku. 0 . . Ua lilo no- hoi ia he roea maikai i ka manao o kona makuakane, a oia kona wa i haalek koke iho ai ī ka moku me ka awiwi nui, e kamoe an.n hoi kona alahele no ka halealii. laia i hikī aku ai ma ka halealn, u» hoouna koke aku U oia e kn . koke,.'ia ka Puuku o ka halealii, no ka hoomakaukau ana no na mea e pili ana i ka hookipa ana mai i kana mau malihim kiekie. Aole hoi oia waie no ( aka, ua hoouna !ui aku la oo hoi oia e kii ia na hoa o .<ona aha kuhina, a me na lala o kona ahakukamsln, no ana no na hana hoohiwahiwa rraluna o kana keiki a me kana hunona. Ua haawi ia aku keia kauoha me ka awiwi loa, i na elele a pau i hoouna ia iku, me ka haawi pu ia aku o ka manawa no lakou e lawe ai i keia mau kauoha. A oia hoi ka na elele a paue kuupau nei ī ka holo o ko iakou mau lio me ka awiwi nui, a iloko o ka hikilele nui na mea a pau i komo iho ai i ko lakou mau aahu me ka hikiwawe loa, e haaleie ana hoi i ko lakou mau home. elike me ka mama i loaa ia lakou, I ka wa i hoea aku ai o na mea a pau, ma ka rumi kuka o ka moi, u& hoopuiwa ia na mea a pau i ka ike ana aku, e noho mai ana ko lakou Moi me kona kahiko piha o _ke kulana Moi, a e noho ana hoi maluna o kona nohoalii a aia no hoi ka Moiwahine ma kona aoao kahi i kolou ai kona poo ilalo, rae na waimeha e hiolo makawalu iho ana mai kona mau lihilihi iho. 0 na mea a pau i komo mai iloko o ka rumi ia wanaao, ua hoano e ia ko lakou *noonoo mamuli o na hiohiona e, e hekau an-» o ka Moi a me ka Moiwahine. 1 ka pau pono ana mai o na mea a pau i kauoha ia, ua lohe koke ia aku ia ka ieo o ka Moi i ka pane ana penei: Ano, mamuli o ka mana i loaa ia'u mamuli o ke Kumukanawai, ke kuahaua aku nei au. e pantku ia na hale oihana aupuni, na hale kalepa a me m haiekuai mea ai hilii o kehx a me keia ano. No ka hoi hnu āna mai nei e ka Hooihna Ahi o ke Kalaunu, ke Keiki«!i? A'.sb3ti; ka hua hoekahe hoi mai ko iuaua puhaka aku, a me kana AHiwahinepu, a me kona mau uka!f. 0 ko'u makemake a'u i kauoha aku at la oukoo, oia ko oukeu lawelawe ko*, Re aku i na hana e hoohiwāhiwa m ij kon* wa e leie aiai ai iuka nei o ka *sn«. ma ka aoao o ka lahui Felek*ne j O kei» ka wa o k*!a a mt keu e !»-1 ' *c *i i iipana hana iho, t Woke: » e iike we l-iki ke hana keke [ F au, # 1 \HS Aku i manāw„j th. u t «4 o la wej hewehe «V* e k>»ao. a t hstu i#! hvM .l i' 1« t f \ j O n-au k i, M v k,t w.5 i ke. a- k kv.a • me k v .-|

ma ko laua mau poo me na helehelena hauoli e hekau ana maluna o kona mai kona noho ae, a hoi aku la no loko oko lakou mau rumi pakahi, no ka haawi koke ana i na kauo'ha me ks āwiwi loa. Aia na E!eL ke holo ala ma o a | o ke kulanakauhale, e hooko |anahoi i na kauoha me ka. eleu loa, mai ko lakou m'au haku pakahi aku la manawa. O ka Puuku nui o ka Halealii, ua lawe ae la oia i ka mana a pau o ka Halealii iioko o kona mau lima, a_hoohiwahiwa aku la hoi i na wahi a pau o ioko o ka Halealii, a me ka pā~ hop-' okoa, a mamua o.ka webe ana mai o ke alaula oke ao, aia'hoi, ua ike la aku la o loko o ke kulaoakauha'.e o Ladana, ua hele a uīuwehiwehi i na hae waihooluu !ike ole o kela a me keia āno. Aia hoi na wehi 'pua e hoohihimanu ana i na wahi a pau, e hoike aku ana Ika lahui kupa o Pelekane, ua hoea hou mai Ro lakou haku opio, a eia ōia ma ke kulan*kōuha!e aln kahi i luakaha ai iloko oia mau hora o ke kakahiaka. 0 na hoohiluhilu ana o ke kaa Moi, aia no la malalo o ka lawelawe pono'. ana a ke ka'aiwa kaa o ka Moi, a j ka nana aku ftiai ka wa o na Alii mua a hiki iho ta la wa, o ke kiekie ia o pa hoohiluhilu i malama ia no ka haaoo ke Keikialii Hooilina Moi. 1 ka makaukau ani o na mea a pau oia ka wa o ka Moi» ka Puuku ame na ukali o ka Moi i kamoe aku ai no kai 'o ka uapo, no ke kii ana aku e hooktpa mai i kana keiki kamakahi i naiowale a hoea hou mai ia. I ka wa o ke kaa o ka Moi i hiki aku ai i ka uapo, ua piha pu ka uapo i na makaamana, e aku ana e ike ina helehelena o ko lakou Alii ODto. Ua hoohiwahiwa la na kia, na aoao ame ke alapii oua moku la oke ĪCe> īkialii, »i ka nani aku, He nani okoa no Mai ka Lae o Kaena a Waialua. I keia wa no hoi i haalele koke ibo ai ka Puuku oka Moi i ke kaa Alli, i ukali ia e kekahi mau Ukali kiekie o ko ka Mohai ooai hoohanohano, a pii aku la no luna oke alapii © *a moku 0 ke Keikialii, I kela wa, aia no ke Keikialn a me kana mahupe kahi i hiamoe ai me ko laua iKe ole ae i keia mau hoohiiuhilu ana e kau nei maluna o ko iaua moku punahele. 1 k» «a i hoea aku ai o ka Puuku iUma o ka moku, aole he mea e ae ana 1 ike aku ai, o ke Kapena» ke KēikiaUi kiai a me na UkaU o ke Aliiwahme opio ke noho aoa mahope, a o n* Alu opio hoi, *t« no laua ke hioUni pu ak u»c Kiolopua. i ka wa i ike oiai at o ke kahu hanai 0 ke Ke<kial« AUtwti t ka Puuku o k« Aioahi» ua maoiK'po no «ata y* iwa» t\o %n» ni> k» an* uiai i n* a*a ttbirn Ua ku īckv *e t* oi* kooa e ii a, 4 *ho Au .a a v 'a o o ka j ;v '-'kv., k>t t hvi * k*Ul l4« keiki ehu ne. h a|* aku U ok4 ki aua 1 . • i..- ka .ueli V"- k. h.-: r 14 4!\a i'.O '&>.« :. - ... .* *. v U4, • ike AC 'a ike ku V ko roak*a hooiaiu* « ii

mau nanama, a pane mai la i kana mau kei!..: , ■■■*»■ E ala ae ano, a pii aku no luna o ka oneki o ka moku, no ka noe?, ua hoo«na u mai nei kekahi kanaka kulana kiekie loa mai ke alo mai p kou kuakane, nolaila, e liullu ncTo!ua ihj, no ka haaīele ana »ho » ko kakou halelana nei, a hele aku no ka hooko ana asu i ka leo o ka makua ua loihi na !a o kou kaawale ana niai ko laua mau alo a me ko k * lahui pu hoi. He mau olelo maikai keia 1 ka manao o na keiki, liuliu ae la laua a elua i ko laua mau aahu i hele a hihimanu 1 na mea hoohiiuhilu, e laa na mea guia kumukua? nui, k; daimana e pa ana, a me na mea hoonani e ae 1 toaa ia laua iho, e hewa ai ka maka o ka lehulehu ke ike mai īa laua, a pii aku la.laua no luna o ka oneki o ka moku, e hui me ka elele i hoouna ia mai ai e kona makuakane. I ka wa i ?ke mai ai o ke Keikiali» 1 ka Puuku a me na Ukali o ko ka Moi Halealii. ua k'jj(ou ibo Ia kona poo ila)o, a helele» iho la ko.u raau waiuiaka, m-muh o kona ike ana mai, o keia ka naka e leu »ku nei imua ona, aole la he mea okoa, aka, o na poe no ta naoa t oialaiua ian i kona kamalii. Heie niai la oia imua a puili aku !a ina lima oka Puuku, me ka hoopiha u o kona naau i ke aloha welawela neaaa. E like me ka ke Keikialu hana, pela t»o hot oia i panai tuai ai i ka haawina makamae o ke aloha ma kona aoaoi, t <ike me ke sno mau o na kanaka ma kee Alii a haku hoi. ! ka pan ana o Veia mau kukal •1 ha ana mawaeru o 'aui pak.ihl, hoeUuna aHu la ke Ke?Si*!ii i k» U M.*<.WHna inui u U Fuukv, me khotke pu »ku iaia. o kana A'.uwrahuu ' ! I ka pau au* o keia mau hwvlai;n. »«a m«luna o ka moku, ua liuhu keke] •e la īakoa uo k« haakle ik J a «iaamH o ke kiu ] <*>« » ke Kelkiāhi AUk*ā ua makf | »a na mea a pau. < HaaWk kol, j Ao i 8K&1 «k kt hvx4aulua »fcttv ] 0 4«»a ,€v> Kc,tu*,u 1 1 ****** vM M Utau * i ( '** ** we U »ati« <kc ae i **** * *«* feook**M »0 * i»Uu fcvV , io4h ko ke aaa ia>? a. U':«i kv<U4 *i, %j a'.c iK «:oc * j

Iko wakaukau »n j , "ia_.oo;ka. wa 1 pane kotc- «ku ai v v„ Keiki^j r Atabati. ma p* s »* u* »*w. īeaa nio • ka Uwe apa uku t& lak.ou a. pau no ka Halealh, no ka. mea, ua niakemake oiss t bookalsr wa o !akdu e hele ti\e ai oo ka Haieaiii •>. O keia.mau elelo a ke Keikial>i, oi* ka ka Puuku i pane mai ai, e kali iki ihooe uo kekahi mau oiioule, a e loaa op i& oe ka paoe me ka hoohakalU ole :a. ■ O keia kona wa i hoouoa'koke aku <»! i kekahi eleleiuka o ka uapo me ka ole« .ao ka h»>»ke ana aku i ka Mol, ua makemake oia e" haawiia' *ku ke Muoha.od\a hoolawa ana aku t «iuw kaa hou e hiki al ke iawe pau toa ia na kanaka a pau maluna o ka moku no 'ka Halealii, e ilke me ka matcmake o ke KeikiaUi. 0 keia mau kauoha a ka Puuku, ua haawi ia aku ia rae ka awiwi Jōa, aua hooko kōke la nu hoi me ka aakaUa oie. Ika t makaukau ai oaa mea a pau, oia no ka wa hou ~mai ai oka Elele i hoouna !a aku ai' no ka lawe a&a j ke kauoha tmua o ko&a hakn Puuku, me ka hoike pu aku, ua makau na mea a pau, hakaha wale ooiaiakou. O *eia ka wa i haalele iho ai o na mea a uau i ka euoku, a kaa akn ia, ka malama ia ana o na me%a pan malalo o na kiai ana a na koa o loko o ka pa-pa. t 1 ka *s * ke Keikiaiii i ku iho ai ra% ke |k>o o ke alaph e Iho aku ai ilalo Oka uapo, aia hoi na makaainaaa 0 «ka aa hele a lehau ina poe iike ole ie o kela, a me keia aa^. A oia no hoi ka wa o ke Keikiaili i wehe ae ai i kona papale a paa ma kona hma, a haawi aku la i ke aloha, me ka pana» pu ia mai e na leo hurw o na .makaaioana» i bete a, piha i ka hauoll ! Ok,»a hoi ki *a o ke Keikta!ii i haawi rti«i ai i kekahi mau .eio hooUnalana imua o ke anam* e ku aka ana, ®e ka p n ttu ma i ke<4 iu*q huaoieio peneu U* lom u*u k* hanohano qo ka *a wu% H»te haa«i a».u m i ko'u aloha «o o«ko« a p*u ka hoomaoao tpi ae e ka hapinui o o*ikou 6ekbtkit) e kau mat eei tmo% a koNi «t kamaaiaa no uu, a ke Wau i ko lakoa mau pakahi. O kw» »*h>»e e*u »a kuu ® ktta ia o k»A* auwaha *ra •* wakahiki k»ihi i h*la ae r.el, a r«latei ka U* k* «eea lt& |A i faHu*rftta. «o* w* % } k;ftc ain. 1 Q kc*a k*«4k* ek« au « i * k**, « W« tts*kii4k*r.c ho». k*B*a U «»<* a*&4 4 mu «a"«_ . kt *k ia a&* i. 1« .k 4 ««lia I*» ka **fea eka MWINM, k* «*.&* |ati T ~