Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXI, Number 27, 4 November 1936 — HE LEO IMUA O NA HAWAII [ARTICLE]

HE LEO IMUA O NA HAWAII

i K h(jomanf>popo pono ena maka maka hehihela o Ka lloif u o Hawaii, īnaoieio e kau ae la maluoa, ana oukou h«i e hoike aka imua ona poe J lan£ ole ika nupepa Ka Hoku o Hawaii.

I . hoGp«lta ae la ka mea kakau i kela peo ne ko'u aloha i na Hawaii.

0 ka manao nui eiā na na mea e oih ana i ka ma' 1 A kepau. R manao īho ana paha kekahi o oukon no ka iini o tca mea kakau e laha aku keia ano ma i l waena oka lahui Hawa'i. Aole akn, he uwalo aku keia i kela ame keia Hawaii, Mai kali aku konukonu loa ka ma'i. aUiia rnanao ae e.imi ike ola; hoomaka enoi ka wa au e manao ai ua 'kau ka •n&'i maluna ou. 1 kou wa e loaa iki ai ' Keia ma'i e 4 hoi koke mai raa Puuiiiaiie Hīlo, a e loaa koke no na lapaau k»ke ia. Ina oia ia mea ma i ma Haw#ii t ai nā no hoi no; Maui i» mea aia no he home ma ■ laila, a pela no hoi me Oahu aia n? he fcome walaiia. R hke me ka moa i hoolaha mua ia aku ai he munawa i kaa hope ae nei e piii ana i ka ma'i Akepan, uia no he manuu'ana no| ka mea i looh;a \ ki nawa ws.h ej loaa ana no ke ola, aka, i waiho oe a hala ka wa kupoue. Ua U, aole r.o e 'oaa ka manaoUha no ka hiki k€ hoola ia ia mea na «ahwaM, Malia 6 olelo ao ana kekahi poe he m<»u l T aw».i no hoi kekahi i h#ihoi ia aku ma Puu&iile 4 aole 110 hoi i nalekaha. PoU io no. lAole mku mea 1 hajl,» mi»uiu i 0 ka 4 0 kiekahi ho» mamul» m ia o k« e'emaku;»» a:r»t !%• kftthope loa 0 kona hoi anu »na* iniioko 0 ka haaio. 0 kekahi kanaka ouīo iho» u« #U mamuli o «u noi i.>a v •lakunihke ale uulun# « kino ud hoepanee ua i ku heU «n« i kekaukaa haU ka wa kuuo.K» l>a, i

AU liA lie lehuk hu a n« Hu*«f»ii i laoh»i i k<t i»u'i A«u*u *i itHā Kft oaleVtna« &ka u«in« *ku ia lilou» aae ke Wijm tli aoU 'iikou llooHii i aua mA'i, hdlfcthi, i kaiia «i i ii •! • hoi m« ruu«n.;e, ui

iku oia i kona kaaka, "K abo no *o'u raake,ana ko'» home nei. 'uauna o.kō'u hoi ana aku rca Puumaile. ' . Ao!e ūae I mal>u ia mai la oleio' ana a ua hoihaUa ae oia ma Puunai!e. I ana ae ms '<<ēla ho.Riei.h.e kan&ka ma'i maoli oia. 0 kona pilikia oia no U lua'i koko. Ilnko ona pule elime ua lanakila joia paa ke koku aole he pii hou, " Ma ka hoakaka akona kauka» i na «ia. houhakaiia he la kou aku i»a kona .home, i na aoie oia he kaaaka ola ī keia U. Ma keia e ike ih6 ai kaua e kua hoa Ha waii i ka .loaa ana e ka palekana i. keia kanaka. AoUv no oia he opi©, ua an«ane iaia na makahiki he kanalima. I kela ame keia pule e kaupona ia ana keia ame keia mea ma'i. lnae ikeiaka emi ana mni o kona n:au paona, alaila, e haawi ia ana kekahi mau m«fßa naaa «awaena ona manawa ai maa mau. E ltkfc wie 4ta nui ona meā~āī

a.i eaf»i e pi» aha no h«i ko» mau padnā aōlfevahi mei ia naha e hoel&i aku i ka naaM. MaMa pafeH e olelo īho ana kekahi poe, -'I rta e hoi aku malaHa e nau aha ka ai ana i poi ame na meirai e re a Hawaii.'* Ao'e e papa fa Ia mau 'meu I& oe eka Hnwaii, ē ieaa ana ia oe ka po! Ina manaWa apsa. Aole waie no oks poi e loaa pu ana ia oe ka laiki. E loaa ana ia oe e Ka Hawaii «ekahī mau naea i loaa ®!e ia oe makou home, a koe aftn nae paha hoi ka poe' kuon.oono loa. Malia e like| me na i'a maloo. Aole e hoolako| ia oe, aka. ua h'Ki nae i kou i ohaua ke lawe mat ia n>au mea nau, a aole oe i papa ia i ka ai ana ia mau mea, a koe wale no i na ua ]oohta ia maa i kekahi ano ma'i e hiki ole ai ia oe ke ai ia mau uiea. I kekahi manawa e papa ia mai ana oe aele eai mau me< nu ka wa pokole nae. 0k» wmu e loa* ana iaoe h'e eoho manawa o ka la. Ina ma kou home oe e noho ai, e ike ana oe i ka nui o kou hool r lo no Kt kai ana i ka waiu, a i kekahi ma nawa aole e hiki aoa Ke loua no ka nui loa o ka hool ]?,

| Aia ma Puumalle nei raa kalii lokalOo poe wa'l. 0 ka hapa- > nui ona poe he Kepani. He kajka r kahi loa na Hawi.!i. Iwaena ona Hawaii, ua oi aku ka nui o ,na wahine mamua ona kane. 0 ka hapauui nae oHa watiae, he mau opio. ( Eia paha ka mea 9 hoak&ka |aku imua oomou ole ana. "Ina fe hsi ma ka haleaaa i, aole he *da!a e uku *i >ka hoollo o ka |hfclema'i he 'lihune a pela wale |aku He mea eiaio no piha ia ma na halema'i e ae, e uku ana oe i ka uku haiema'i arae kekahi mau hoolilo e ae. Ma Fuuiraik ao'e ou noonoo ana no ia m&u mea, no ka «\«a aia ma-alo o ke Ka!ana o Ilawa»! ka maUma ana Ina aoe ma'L N'a ke Kalana o Hawa i e uku na jpnu, Ria ka nmau nui :a oe 2 k& H*. wai , ® hookuu anei o»i eka Ha • waii a he ūpoa a he uiana koiio jhoi no keia kalana» na aa iahui e e ai eno i ka loaa a ke a e Upaau ia hdi hr<ou 10. ua hoolilo 0 ke Kalaoi, a u oe e uoho! ana ira kou home e au*i hoi i aa hu*we kauouha g ka aa-, wehwali Auwe no hoi kakou a.j e hookuukuu wat« iUo k%tou| pon» na ha': ea? ono. Xyj a'U. e, kiuo»ono iKeU auu mea a e| me ke akaheU ioa. | 1 *eii sm U ke iKt nd Ukou, i n» Kopani e i»4aa a alualu *t««j a-u i na koluu likeaaa itekoo U< Tvritwi «m« k« lUUua .* a kakou j n% Ua*aii us UIo i ke Kala&a a o { kakou ua lUw&ii unliioi ke ku*f f a»uka ne lakou U* » peU Uoi, kesau;j makaa a o, I » s uu na 4« h«i m*i oaa. wiln hao* 0 kt uVaoJ 110 a» ou« »aa oiia * Uoo t U<o it ma ; ana tk* K«i«na. ? M* nt m«ikahiki * kaaho»c w, n«4 h« m*a 6i«iu «fb i k»*a ke, c*aa e na aoao ; na ikk* ma.. 1 k«u tiian««rt h£U aia' kauka, u«na « uana Ika

ma'i» a e ike ia ana ,oia waloko o ke kajbu£t maj i kela gme keia la. K haawi i£9Qs. m^naw_B. poap p Ile opip wale eiia pae. koaa (avvelawe lipa' kanaka makua. He, oluolu oia" ( roa ke k wkai plelo aya. Aole , e 1 f jhe ia y.na. ,kh nui q, kona 'eo i, j kana poe ma'i*, lloko • h«okah; inakahlki e .koi;a w>ho ana ne kauka »p ka Home, aa hikr aka paha ma kahi o ke_ kanalima a oi poe i hookuu ia. . O kana mau wahine kahuma'i | h* poe oluolu lakou a o na i wahine lawelaWe aku he Hawaii ka h?panu*, g o na kane lawe s lawe, he poe lakou i_hookuu lae lae ia ae mai keia kuhili ae, he pne mn'i matnua. Ora poe hana oloko oka haie holoi he poe Hawaii wale no. Ma keia e ike iho al kana he kanaka keia i aloha i na H<*waii. 0 ka mea-naaa-e kakaa nei i keia «nnao, he mea loohia i ktia a&o ma'i. I kinohi i fea W3 i loaa ae ai ka lotio no ka hekan ana a ke!a ano mipi rH»luna e'u, a i ka tioepuka ia ana oka inoaPuumaiie, ua kaUffiBhß ka manao. Ua hofca ae natt ke ā kauka a olelo e hooiana ika m&nao. Ua boi mai m& k£t& home r,ie ke kauma-

ha. I Ipo'o kaupaona ia ana he 176-o*a paona. Ua he!e auapa lapa u. H* ekolu uianawa o'u ī luai koko ai. oiaio au e noho ana -Wke!&'kbme aole nae au i haa wi pio aku a pela pu no me ke kauka. I fc«ta niahawa ua leaa ia*u ka niiih'a; aua hlki Ke hele ma o a fßaaftei, aua teookuu ia no hoi i kekahi manawa e hoi ma ka home a launa pū nae Ka ohana

na hosloha ame tTa ma&amaka. Ua launa pu me na makamaka ilipuakea, a aole lakou i hookae ma! no ka loaa ana iā , u o Ke f a ano mai. InaeukoueiKe ana ia'u e olelo ino ana oukou aolo au i loohia i keia ano ma 4 i.

f Ih'if no e hooa kakahi o oukou ima Puumailo o ike ana oukou iko | ano O keia kanka. Aolo oia e hole nnai ana inma o ka moa ma'i mo Ika i>aa ana o kona ihu i ka palulu Ha, a koe walo no ka m*a i nawaliI loa a ikaika loa ix\ha kona Ikumu.

Nolailn, o na Ilawaii uiai houlolohi a hala kn wa kupono, alaila, iwmao ao c hoi mni Puumailo E hoi mai i kou wa i manao ai na kau iho kt\ nm'i maluna ou. E hoomanao pu hoi, aolo ou walii HIo no ka noho ana maloko o keia home, a koo \vak* no kokahi mau īiwa au i makemake ai mawaho i loaa ofo ma ka homo noi. K hooI kkomaiana ka homo ia wmo [na 1010 n\oo ih\ * E ho'oi ia ana fno hoi kou 1010 ponoi mo ka iOo o!e. - i

I M«i hm>kuu aku ho? na na \»oo I kupa 010 oai ono \ko tlala o ko | Kalana. a0 00 o ka Hawaii ho k»t>a o noho ana n\awaho īloko o ka nawaliwali mo ka loaa 010 aku o kokahi kokua ia w mai ko ka! tna «ku. ! K noonoo akaholo « 0 kaupaona [\m hoi i k«'ia mau mo». Ma ka woao h<H\ la 00 0 koho ai, o koh<» ana anoi ot» ma ka aoao o ka {nnno a i 010 e koho ar>a auoi wma ka aoao oko ola. Inaoo o koho ma ka a<x\o oko ola ahula oka 100 keia oko oki o kalahoa aku noi ia 00. Ho T).nnaoV>na i>o !kSi ko ma\*m 1» noo«ot* a«n na Hawail aloha o ka alna i koia oiau lioakaka,

Aolu niu ka mokapuui . wale 110 keia o nui, uku, no ka h.ulookoa Oaliu.a Leahi Home ama ,ka Kulu.